අභාවිත සිතකට පංචකාම ගුණ විපතක්ද? සැපතක්ද?

බත්තරමුල්ල
සිරි සුදස්සනාරාම සදහම් සෙනසුනෙහි
ප්‍රධාන අනුශාසක
ආචාර්ය
මිරිස්සේ ධම්මික හිමි

සුපසන් ජීවිතයකට දේශනා පෙළෙහි වානරයෙක් උපමා කොටගෙන දේශනා කළ ‘මක්කට’ නම් දහම් කතාවෙන් දුරුතු මස අමාවක පෝදා විග්‍රහ කළාසේ අස්‍රැතවත් පෘතග්ජන සිතක් දකින දකින දේ, ඇසෙන ඇසෙන දේ තමා සතු කර ගැනීමට යෑමේ දී ඇතිවන විනාශය කුමක් දැයි ඔබම තේරුම් ගත යුතුයි.

යම් රුවක් දැකීමෙන් සිතේ යම් වූ ද ආශාවක් ඇති වුණත් එය සීලයට, සමාධියට, සදාචාරයට ගැළපෙන යමක් නම් එය ඉටුකරගත හැකියි. එසේ නොවන හැම දෙයක් ම ජීවිතයට අනතුරක් බව, ජීවිතයට මහා ව්‍යසනයක් බව, මෙලොව පමණක් නොව පරලොව සතර අපායට යාමෙන් සිදුවන මහා ව්‍යසනයක්, විනාශයක් බව වහ වහාම සිතට අවබෝධය ඇතිවිය යුතුයි. ඒ සඳහා මනා වූ සිහියක් පැවැතිය යුතුයි. එය සතර සතිපට්ඨානයයි.

ඒ සඳහා මනා වූ සීලයක් පැවැතිය යුතුයි. එය පංච සීලය, ඒ වගේ ම අෂ්ඨාංග සීලය, නවාංග සීලය, දස සීලය, උපසම්පදා සීලය ආදී වශයෙන් විග්‍රහ කළ හැකියි. යම් විටක ඇසෙන් ස්වල්ප වූ ද අරමුණක්, ආශාවක් හැටියට පැවතුනා නම් ධර්මයේ පැහැදිලි කළ ලෙස පංචකාම ගුණයන් මතු වුණා නම් එහි ඇති ආදීනවය වහා සිහිපත්විය යුතුයි. මම ස්වාමීන් වහන්සේ නමකි. මම අම්මා කෙනෙකි. පියාණන් කෙනෙකි. ස්වාමි දියණියකි. ස්්වාමි පුත්‍රයෙකි. මා පැවිදි උතුමෙකි. මා ගුරුවරයෙකි. මා වෛද්‍යවරයෙකි. මා වැඩිහිටියෙකි. මා මෙවැනි වයසක පසුවන අයෙකි. මා මෙවැනි තනතුරක් දරන අයෙකි. මා ගමෙහි, පළාතෙහි, ගෘහය තුළ පවා මෙවැනි ගෞරවයකට ලක්ව ජීවත්වන අයෙකි. මා බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ධර්මයට අනුව කර්මය හා ඵලය පිළිබඳව විශ්වාස කරන අයෙකි. හොඳ නරක, කුසල් අකුසල්, පින පව, පිළිබඳව දැන අවබෝධයෙන් කටයුතු කරන කෙනෙකි. මම මගේ යැයි යම් වූ ද දෙයක් පරිහරණය කළත් ඒ සියල්ලම අත්හැර මොනයම් වෙලාවක හෝ මෙලොවෙන් බැහැරවීම නම් වූ මරණයට පත්වීම උරුමකම් කියන කෙනෙකි. මේ ආදී වශයෙන් සිහිය පවත්වා ගැනීමෙන් අර සිදුවෙන්නට යන අනතුර පිළිබඳව ආදීනවය කල් ඇතිව මෙනෙහි කරන්නට පුළුවනි. එවිට ඇසෙන් හමු වී වැරැදි ලෙස සකස් වූ පංචකාම ගුණයෙන් ඔද්දල් වුණු ඒ මනස එතැනින් ම සුවපත් කර ගැනීමට අවස්ථාවක් කර ගන්නට පුළුවනි.

මනා වූ සිහියක් නොමැතිව කටයුතු කරන හෝ අභාවිත සිතක් ඇතිව කටයුතු කරන පුද්ගලයකුට සිදුවන්නේ කුමක් ද? ඇසෙන් හමුවුණ රුව ඉටුවඩන, මනවඩන, ප්‍රිය දැයෙහි කාමයෙන් යුත් ඇලුම්කරන වශයෙන් පංචකාම ගුණයට හසු වී බලවත් වූ වැරැද්දකට හසුවෙන බව දැනෙන්නට පටන් ගනී. එහෙත් එහි ඇති ආදීනවය ඔහුට හෝ ඇයට නොපෙනේ. නොදැනේ. දැනෙන්නේ එහි මතු වූ තෘෂ්ණාව පමණක්මයි. එය ලෝභය හෝ රාගය හෝ කාමය හෝ රතිය හෝ බැඳීම හෝ ආශාව හෝ ඇලීම හෝ ඔබ සඳහන් කරන විවිධ වචනවලින් ද සඳහන් කළ හැකියි.

එය රූප තණ්හාව, ශබ්ද තණ්හාව, ගන්ධ තණ්හාව, රස තණ්හාව, ස්පර්ශ තණ්හාව, ලෙසින් විය හැකියි. පැහැදිලිවම තමාට නොගැළපෙන දෙයක් බව සීලයට, හැදියාවට සදාචාරයට නොගැළපෙන දෙයක් වියහැකි බව දැනුමෙහි පැවතිය හැකියි. එහෙත් එහි ඇති අනතුර ආදීනවය භයානක කම පිළිබඳව සිතන්ට දැනෙන්න තරම් හෝ ඒ ගැන තේරුම් ගන්න තරම් ඕනෑ කමක් නැති නිසා මේ පුද්ගලයා ඇසෙන් පමණක් නොව කනෙන් ද ශබ්දය ඔස්සේ එයට සමීප වීමට උත්සාහ ගනී. දුටු දේ හඬින් ද, ශබ්දයෙන් ද, කන් දෙකෙන් ද, ළං කර ගැනීමට උත්සාහ ගනී. හරියට සමාන කළොත් අර ලහටුවලට හසු වූ වානරයා පළමු අත ලහටුවෙහි ඇල වුණු වෙලාවෙහි එය ගලවා ගන්න කල්පනා කරන්නෙ නැතිව දෙවැනි අතත් තැබුවා සේ මේ අසතියෙන් පවතින අභාවිත සිත් ඇති පුද්ගලයා කනත් එයට ළංකර ගනී. දැන් ඇසෙන් ගත් රූපයට පංචකාම ගුණයෙන් ඇලුණා පමණක් නොව කනින් ද, ශබ්දයට ද පංචකාම ගුණයෙන් බැඳෙන්නට පටන් ගනී. දැන් ඇසෙන් වගේ ම කනෙනුත් පංචකාම ගුණයට හසු වී තිබෙන බව පැහැදිලියි. මාරයාට ළං වීමක් තිබෙන බව පැහැදිලියි. ඇසෙන් පමණක් නම් හසු වී තිබුණේ දැන් කනෙන් ද හසු වී තිබෙන නිසා කොටස් දෙකකින් මාරයාට හසු වී මාරයා බලවත්ව සිටින බව මෙහි පැහැදිලියි.

අභාවිත සිතක් පවතින මේ අයට තවමත් තමාට සිදුවෙමින් පවතින අනතුර විනාශය විපත්තිය පිළිබඳව සිහිපත් කරන්න තරම් අවස්ථාවක් නොදැනේ හෝ ඕනෑකමක් නැත. එයට හේතුව වානරයාගේ මෙන් බාලගතියත්, ලොල් ස්වභාවයත් අසංවර බවත් නිසායි. දැඩි වූ ආශාව රාගය තෘෂ්ණාව, ලෝභය නොහැදුණුකම, වර්තමානයේ සඳහන් කරන සල්ලාලකම පවා මෙවැනි අවස්ථාවක බලපෑ හැකියි. තමාගේ ස්වභාවය ආකාරය ගෞරවය මේ සියල්ලම අමතක කොට දැන් වඩාත් නැගෙන්නේ ලොල් ස්වභාවයයි. මනසේ පවතින බාල ස්වභාවයයි.

මේ නිසා වානරයා තුන්වෙනි පාදයත්, හතරවෙනි පාදයත් තබා තදින් බැඳුනා වගේ මේ අයද මේ පුද්ගලයා ද නාසයෙන් ද දිවෙන් ද බැඳෙන්නට පටන් ගනී. වානරයා හිසත් තමා බැඳුණ වගේ මේ පුද්ගලයා කයෙන් බැඳෙනවා යැයි සඳහන් කළේ මුළු සර්වාංගයම අර ආශාවට යොමුකර ගැනීමයි. මෙවැනි අවස්ථාවක සාමාන්‍ය ලෝකයා කියන්නේ නින්ද යන්නෙ නැහැ කියල, කුසගින්න දැනෙන්නෙ නැහැ කියල, වෙනද වගේ දැන් සිත එක්තැන් කරගෙන යමක් කරන්න බැහැ කියලා. වෙනදා පි‍්‍රය වස්තුව යැයි සඳහන් කළ අය හෝ යම් දේ පවා ඒවා තමාට අප්‍රිය වෙන බව පවසයි. ඒවා සමඟ හිතවන්ත බවක් නැතිවී යයි. යම් කෙනෙකුගේ ජීවිතවල අත්දැකීම් ඇත්නම් තමාගේ නිවහනෙහි ඔවුනොවුන්ට ස්වාමියා, බිරිඳ, දෙමව්පියන්, දරුවන් ආදී වශයෙන් ඔවුනොවුන් එපා වෙන්න පටන් ගනී.

නුරුස්නා බවකට පත්වෙයි. ඔවුන්ගේ දැක්ම, කතාව, හැසිරීම පවා තමාට කරදරයක් ලෙස දැනෙන්නට පටන් ගනී. ආශාවේ හා ලොල් ගතිය නිසා අර බැඳුණු අරමුණේ දැඩිබව මෙයට හේතුව බව යම් විටක ඒ පුද්ගලයා පවා නොදැන සිටින්නට පුළුවනි. මෙවැනි වෙලාවක ඔවුහු හෝ ඇයට නොදැන තමාගේ ආධ්‍යාත්මික වශයෙන් ජීවිතයට සිදුවන පරිහානිය බලවත් සේ වැඩෙන්නට පටන් ගනී. ඉගෙන ගන්නා අවධියේ දරුවෙක් නම් මතක ශක්තිය නැති වී යාම, දැනුම අලුතින් ලබාගැනීමට ඇති අපහසුතාව සිතන්නට, තර්කනයට ඇති අපහසුතාවය අලුත් යමක් සොයාගෙන යෑමේ ඇති නොහැකියාව වැඩෙන්නට පටන් ගනී. සමීපතම ප්‍රතිඵල ලබාගෙන සිටිද්දීම අධ්‍යාපනයෙන්, විභාග ආදියෙන් දුර්වල වීමයි. අසමත්වීමයි. දැඩි ආශාවට පත් වූ ලෝභ ගති ඇති ජීවිතවල භයානක විපාක පිළිබඳව ඔබ බොහෝ කෙනෙක් දැන ඇති බවට විශ්වාසයි.

වැඩිහිටි වූ තරුණ දරුවෙකුගේ ජීවිතවල කතාවත් එසේ විය හැකියි. විවාහක නම්, රැකියාවක්, වෘත්තියක් කරන අයකුගේ නම් ජීවිතවල ඇතිවන තත්ත්වය කුමක්දැයි සිතාගත හැකිය. වර්තමානයේ බොහෝ විටක පවත්නා පවුල් අතර ගැටලු ගැන ධර්මානුකූල අදහසක් සුපසන් ජීවිත කතාවේ දී අපට විමසා බැලිය හැකියි. අභාවිත සිත් පැවැත්වීම නිසා පළමුව සිතින්, පැනනැගුණු ඇස මුල්කරගත් අර රූපය, මොනතරම් විපතක් රැගෙන ජීවිතය ට ඇතුල් වී මොනතරම් විනාශයක් කොට ඇත්දැයි තේරුම් ගත හැකියි.

මලක් කොළයක් කා විනාශ කරන පණුවෙක් සෙයින්ද? යහපත් වූ පලතුරක් විනාශ කරන පණුවෙක් සේද? ජීවිතයක් විනාශයට පත් කරන පිළිකාවක් සෙයින්ද? ගසක් මුළුමනින් ම විනාශ කරන පිළිලයක් සෙයින්ද? අභාවිත සිතකට ඇසෙන්, කනෙන්, නාසයෙන්, දිවෙන්, ශරීරයෙන් ඇතුල්වෙන රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, ස්පර්ශ නම් වූ මේ පංචකාම ගුණ මොනතරම් විපතක් දැයි සිතා බලන්න.

මේ සියල්ලන්ගේ ම පිටුපස සිටින්නේ කවුද? මේ සියල්ලන්ගේ ම පිටුපස සිටින්නේ මාරයා බව ඉතාම පැහැදිලියි. මේ සියල්ලන්ගේ ම පිටුපස සිටින්නේ මාරයාගේ ශක්තිය බව මාර බලවේගය මාරයාගේ ආවේශය බව ඉතාම පැහැදිලියි. මෙන්න මේ නිසයි තථාගත බුදුරජාණන් වහන්සේ මහත් වූ කරුණාවෙන් භික්ෂු, භික්ෂුණී, උපාසක, උපාසිකා නම් වූ සිව් පිරිසට ම ආරාධනා කරන්නේ නුඹලා කිසිදු කෙනෙක් අගෝචර වූ මෙර මා සතු විෂයෙහි හැසිරෙන්නට එපා. අගෝචර වූ මෙර මා සතු විෂයෙහි ස්ථානයෙහි හැසිරෙන්නට ගියොත් එය මාරයාට අවස්ථාවක් බවට පත්වන්නේ ය. ලච්ඡති මාරො ඔතාරං ආරම්මණං.... යනුවෙන් දැක්වූයේ එයයි.

- දීපා පෙරේරා