ආසවක්ඛයා වහං හෝතු

බෙලිහුල්ඔය සීලසමාහිත යෝගාශ්‍රමවාසී
ත්‍රිපිටකාචාර්ය, ත්‍රිපිටක විශාරද
අභිධර්මය පිළිබඳ කථිකාචාර්ය
ශාස්ත්‍රපති, රාජකීය පණ්ඩිත
බලංගොඩ රාධ හිමි

මෙහි මුල් කොටස උඳුවප් පුර පසළොස්වක පෝදා පත්‍රයේ (11) පළ විය.

ඒ දක්ෂතාවය ද හුදු ධර්මය ඇසීම් පමණින් ම නොව නුවණින් විමසීමේ හැකියාව ද සහිතව ම දියුණු වූවකි. ඒ හැකියාව නිසා ඔහුට අයෝනිසෝ මනසිකාරය මුල් කොට ඇතිවූ අතීත, වර්තමාන,අනාගත යන කාලත‍‍්‍ර‍ය පිළිබඳ ඇතිවන සොළොස් වැදෑරුම් සැකයන් දුරුකිරීමට හේතුවේ.

මා හට අතීත ජීවිතයක් තිබුණේද? නැතිද? කවරෙක් වීම් ද? කෙසේ වීම් ද? කවරෙක් ව සිට කෙබඳු නමකින් යුතුව උපන්නෙම් ද ? යැයි මෙවන් අදහස් සිතක පහළ වන්නේ හේතු ඵල ධර්මය පිළිබඳව අනවබෝධය නිසා ම ය. යෝනිසෝ මනසිකාරය නිසා සති - සමාධි - ප‍‍්‍රඥා ගුණ මෝරන විට හේතුඵල ඤාණය දියුණු වේ. එවිට ඉහත සඳහන් සැක සංකා පහව යනු ඇත. එපමණක් නොවේ. අනාගත අද්ධය ගැන ද පැහැදිලි විනිශ්චයක් ඇති වේ. කුසල සංස්කාරයන් වැඩූ පසු කාම සුගතියක හෝ රූප ලෝකයකට ප‍‍්‍රතිසන්ධි වශයෙන් එළැඹෙන සැටි බුදුරදුන් වදාරා ඇති නිසා ද, තමාටත් ඒ පිළිබඳ වැටහීමක් ප‍‍්‍රඥාවක් පහළ වූ නිසා ද හේතුඵල දහමක ඇති යථාර්ථවාදී බව පිළිබිඹු වේ.

ආනෙඤජාභි සංස්ඛාරයක් වැඩූ පසු අරූප ලෝකයකට ප‍‍්‍රතිසන්ධි වශයෙන් එළැඹෙන ආකාරය ද අකුසල සංස්ඛාර නිසා දුගතීන්ට එළැඹෙන ආකාරය ද, දක්නා ශ‍‍්‍රාවකයා තථාගත ධර්මාවබෝධය ලබා ඒ තෙවැදෑරුම් සංස්ඛාරයන් ප‍‍්‍රහාණය කළ පසු ප‍‍්‍රතිසන්ධි - ප‍‍්‍රවෘත්ති විඤ්ඤාණයාගේ ඉපදීමක් නැති බවත්, එවිට ජාතිය සි¼දී යන ආකාරයත් දැකගනී. ජාතිය මුල් කොට උරුම වූ ජරා මරණ දුඞඛය පිටු දැකීමට නම් ජාති නිරෝධයම සිදුකළ යුතුය. එබැවින් මේ උතුම් වැඩපිළිවෙල ජාති නිරෝධගාමිනී ප‍‍්‍රතිපදාව ලෙස ද, ජරා මරණ නිරෝධගාමිනී ප‍‍්‍රතිපදාව වදාරා ඇත.

දේවවාද, මැවුම්වාද, නිර්මාණ වාදයන් පටලවා ගෙන මුලා වූ ජනයාට යෝනිසෝ මනසිකාරය හුරු කරවීමෙන් වත්මන් ජීවිතය පිළිබඳව ද මම වෙමි ද? නොවෙමි ද? කවරෙක් වෙමි ද? කෙසේ වෙමි ද? මේ සත්ත්වයා කොයින් ආවේ ද? කොහි යහි ද? කියා මෙලෙසින් ඇතිවන සියලු සැකයන් පහව යනු ඇත.

ඒත් සමගම ආත්මයක් ඇත, ආත්මයක් නැත යනාදී වශයෙන් ආකාර සයකින් පඤ්ච උපාධානස්ඛන්ධය අරභයා ඇතිවන මිථ්‍යා ග‍‍්‍රහණයන් හෙවත් මිසදිටු වැටහීම් පහව යයි; ඔහු මේ දුකයැයි නුවණින් මෙනෙහි කරයි. දුක්ඛ සමුදය වන්නේ මෙයයි කියා විමසා දැන ගනියි. දුඞඛ නිරෝධය ද අවබෝධ කර ගනී. දුඞඛ නිරෝධයගාමිනී ප‍‍්‍රතිපදාව අංග අටකින් යුක්ත ආර්ය මාර්ගය බව දැක ගනී; දැනගෙන එම මාර්ගයේ ම අප‍‍්‍රමාදී ව ඉදිරියට යන විට පංච උපාධානස්කන්ධ පිළිබඳව පැවති විසි වැදෑරුම් සක්කාය දෘෂ්ඨිය පහව යයි; බුදුරදුන්ගේ ධර්ම මාර්ගය හා ශ‍‍්‍රාවක සංඝරත්නය ගැන අචල ප‍‍්‍රසාදයක් ඇතිවේ. නිවන් පිණිස මෙය හැර අන් මාවතක් නැති බව ප‍‍්‍රත්‍යක්ෂ ලෙසම වැටහී යයි; එවන් අවබෝධයකට පැමිණි ඔහු සෝවාන් ආර්ය ශ‍‍්‍රාවකයා නමින් හඳුන්වයි. අටවන භවයක් කරා නොගොස් සසරින් සමුගන්නා යන අර්ථයෙන්, බුදුරදුන් විසින් ”සත්තක්ඛත්තු පරම” යන ගෞරව නාමයෙන් ඔහු හඳුන්වනු ලබයි.

ඉතා බලවත් යෝනිසෝ මනසිකාරයක් ස්ථිර ලෙසම පිහිටන එම අවස්ථාවට පත් ශ්‍රාවකයා විරාගය හෙවත් නිවනට නැමීගත්, විවේකය හෙවත් කෙලෙසුන්ගෙන් තොරව සිත පැවැත්වීමේ හැකියාව තවදුරටත් දියුණු කළ යුතු ය; ඒ සඳහා යෝනිසෝ මනසිකාරයෙන් අන‍ුග්‍රහ ලද සතිය, ප‍‍්‍රඥාව, වීර්යය, ප‍ී‍්‍රතිය, කාය - චිත්ත සන්සි¼දීම, සමාධිය හා උපේක්ෂාව යන මේ සත් වැදෑරුම් නිර්වාණය පිණිස පවතින අංගයන් වැඩිය යුතු ය. එලෙසින් වැඩුණ සිතට මුලින් අකුණු එළියෙන් දුටු රන් භාජනයක් වැනි නිර්වාණය, පිළිවෙලින් පහන් එළියෙන්, සඳ එළියෙන්, හිරු එළියෙන් දැකීමත් සදිසි සකදාගාමි, අනාගාමි, අරහත් මාර්ග ඤාණය පහළ වී හැම දුක් සිඳී යන පින්බර මොහොත උදාවනු ඇත.

කෙලෙස් බර බහා තැබූ, භව සංයෝජන සිඳ දැමූ, ආශ‍‍්‍රවයන් ක්ෂය වී ගිය ඒ උතුමන් වහන්සේ මහා රහතන් වහන්සේ ම ය. විරාගයේ ද, අවිහිංසාවේ ද, මෛත‍ි‍්‍රයේ ද, කරුණාවේ ද, දයාවේ ද, අනුකම්පාවේ ද,ස්වර්ණමය මූර්තිය වන එවන් උතුමන්ගේ නවාතැන්පළ වන බුදු සසුන බොහෝකල් පවත්වන්නේ උන්වහන්සේලා ම ය.

ඔබ මා සේ ඒ උතුමෝ පෙර දිනෙක නිවන් පතා ආ ගමනේ දී පින් රැස් කොට එකම අභිලාෂයකට පණ පෙවූහ. එනම් මාගේ මේ පින සව් කෙලෙසුන් නසා දැමීමට හේතුවේවා” හෙවත් ”ආසවක්ඛයා වහං හෝතු” යන මේ පිවිතුරු ප‍‍්‍රාර්ථනාවයි.