අසිරිමත් ධාතු පුරාණය 3 කොටස

ජීවමාන බුදුරජුන් වෙනුවෙන් ඉදිවූ තෙවැනි ස්තුපය ගිරිහඬු සෑය යි

පොල්ගහවෙල මහමෙවුනා
භාවනා අසපුවේ නිර්මාතෘ
කිරිබත්ගොඩ ඤාණානන්ද හිමි

වප් අව අටවක පෝදා පත්‍රයෙන් අප ඔබට සෑයන් දෙකක් ගැන කියා දුන්නා. ඒ් සෑයන් දෙක බුද්ධත්වයට පත්වෙන්න කලින් අපගේ බෝසතාණන් වහන්සේ වෙනුවෙන් ඉදිවූ සෑ රඳුන් වහන්සේලා.

ඒ වගේම අපේ මහා බෝසතාණන් වහන්සේ තමන්ගේ කෙස් කළඹ සිඳලූ මඟුල් කඩුව තැන්පත්ව තිබෙන්නේ කතරගම කිරිවෙහෙරේ. බුදුරජාණන් වහන්සේ කතරගමට වැඩම කර දෙවියන්ට දහම් දෙසූ තැන ඉදිකළ අදටත් මහත් ප්‍රාතිහාර්ය පාන කිරිවෙහෙර සෑ රදුන් අභියස වැඩ සිටින්නේ මංගල අසිපත ධාතුන් වහන්සේ. ඒ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ බෝසත් අවධියේ ධාතු තැන්පත්ව තිබෙන සෑයන්.

ඒ බෝසතාණන් වහන්සේ ගේ ජීවිතය පූජනීය වන්නේ ඒ ජීවිතය ඉතාමත් අසිරිමත් නිසයි. ගුරුවරයෙක් ළඟට ගිහින් තොල් සොලවන පමණින් ගුරුවරයාගේ දැනුම බෝසතාණෝ ඉගෙන ගන්නවා. ගුරුවරු දෙදෙනෙක් ළඟම ඉගෙන ගත්තා. නමුත් බෝසතාණන් වහන්සේට සිතුනා මම ගිහි ගෙදරින් නික්මිලා සොයන්නේ මෙපමණයි ද? සසරේ නිවීමක් සෙවිය යුතුයි කියා උන්වහන්සේ ඒ තැන්වලින් නික්ම ගියා.

ඉන්පසු උන්වහන්සේ දුෂ්කරක්‍රියා කරන්නට පෙළඹුණා. ඒ වසර හයක කළ දුෂ්කර ක්‍රියාව සාමාන්‍ය අපට සිතා ගන්නවත් බැරි එකක්. දෙතිස්මහා පුරුෂ ලක්ෂණ මුළු ශරීරයෙන්ම අතුරුදහන් වුණා. සියලු උත්සාහයන් අමාමහ නිවන උදෙසා යි. ඒ උත්සාහයේ ප්‍රතිඵල අද අපයි භුක්ති විඳින්නේ. මේ සෑම දෙයක්ම උන්වහන්සේ කළේ අප වෙනුවෙන්ම යි. බෝධිසත්වයන්ගේ ජීවිතය රඳා පැවතියේ පින් බලයෙන්. ඒ වගේ උත්තමයෙක් වැඩ සිටි බිමත් පූජනීය යි. ඒ දුෂ්කර ක්‍රියාවෙන් පසුව සම්බුද්ධත්වයට පත්වුණා.

උන්වහන්සේ දුෂ්කරක්‍රියාව අතහැරියාට පසුව සුජාතාව කිරිපිඬු පූජා කළා. ඒ කිරිබත් පූජා කළ රන් තැටිය ගඟේ පා කර හැරියේ සම්මා සම්බුද්ධත්වයට පත්වෙනවා නම් මේ තැටිය උඩුගං බලා යත්වා කියන අධිෂ්ඨානයෙන්. උඩුගං බලා ගිය ඒ තැටිය අද තිබෙන්නේ නාග ලෝකයේ. ඒ රන් තැටියේ තිබූ කිරිපිඬු වැළඳුවේ ගුලි හතලිස් නමයක් කරලා. ඒ ගුලි හතලිස් නවයම කුසේ පිහිටියා, එක දවසකට එක ගුළියක් දිරවන ලෙස.

බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සර්වඥ ධාතුන් වහන්සේලාගේ ආරම්භය සිදුවෙන්නේ බුද්ධත්වයත් සමඟම යි. සර්වඥයන් වහන්සේ කියන්නේ සියල්ල අවබෝධ කළා වූ උතුමන් වහන්සේගේ ධාතුන් වහන්සේ යි. නේරංජනා නදිය අසබඩ වජ්‍රසනය අසල ජයශි‍්‍ර මහා බෝ සෙවනේදී අපේ බෝසතාණන් වහන්සේ සම්මා සම්බුද්ධත්වයට පත්වුණේ. ඒ ඇතිවූ නිකලෙස් චිත්ත සන්තානය රෝම කූපයක් පුරා පැතිරි තිබෙනවා. සිතේ රාග, ද්වේෂ, මෝහ ක්ෂය වූ බව නිකෙලෙස් බව රෝම කූපයක පවා පැතිරි තිබෙනවා. ඒ නිසායි රෝම කූපයක් පවා ධාතුන් වහන්සේ නමක් වන්නේ. රෝම කූපයේ පවා ආනුභාවය පැතිරි තිබෙනවා. උන් වහන්සේ සිරිපතුල් තබනවිට ඒ සිරිපතුලේ පවා නිකෙලෙස් බව පැතිරි ගියා. පොළොවමහී කාන්තාව කැමැති නැහැ උන්වහන්සේගේ සිරිපතුල තවත් කෙනෙකුට පෑගෙනවට. බුදුරජාණන් වහන්සේ සිරිපතුල තබා ඊළඟ සිරිපතුල තබන්න පය ඔසවනවිට අර සිරිපතුල මැකී යනවා. උන්වහන්සේ අධිෂ්ඨාන කර තැබුවොත් පමණයි පා සටහන පවතින්නේ. සිරිපා සටහන තවත් කෙනෙකුට පෑගෙන්නේ නැහැ. එය ආශ්චර්ය අද්භූත දෙයක්. ඒ සම්බුද්ධාලෝකය මේ ලෝකයට මහත් ආශ්චර්යයක් වුණා.

සත්සතිය ගත කරද්දී ආශ්චර්ය බොහෝ දේ සිදුවුණා. විශේෂ දේ තමයි සත්සතිය තුළ පාරිභෝගික ධාතුන් වහන්සේ නමක් ලෙස ජයශ්‍රී විජයශ්‍රී බෝධින් වහන්සේ ලෝකයට බිහි වීම. ඒ සත්සතිය ගත කළ ස්ථාන අදටත් සෑයන් සාදා වන්දනාමාන කරනවා. ඒ වගේම බුදුරජාණන් වහන්සේට විළඳ මී පැණි පූජා කිරීමත් මේ සත්සතිය තුළ සිදු වූ දෙයක්. දවස් හතළිස් නවයක් බුදුරජාණන් වහන්සේ මුවදෝවනය කර නැහැ, වැසිකිලියට කැසිකිලියට වැඩ නැහැ. දවස් හතළිස් නවයක් පැන් පොදක්වත් පානය කර නැහැ. උන්වහන්සේ කෙසේද එහෙම සිටියේ? සුජාතාව පූජා කළ කිරිපිඬු දානය ගුලි හතළිස් නමයෙන් එක දිනකට එක ගානේ කුස පිරුණ නිසායි.

තථාගතයන් වහන්සේ සත් සතියෙන් පසු සිතනවා දැන් දවස් හතළිස් නමයකින් මුව දෝවනය කළේ නැහැ. එහෙම හිතනකොට ශක්‍ර දේවේන්ද්‍රයා මැණික් භාජනයකින් අරළුකුඩු පූජා කළා වැසිකිලි කැසිකිලි පිණිස. ඒ වගේම ශක්‍රයා “නාලිය දැහැටි” දන්තධාතුන් වහන්සේ පිරිසුදු කිරීමට පූජා කළා. ඒ වගේම ශක්‍රයා අනෝතත්ත විලෙන් දුන් පැන්වලින් මුව දෝවනය කළා.

එතැන සිටි රුක් දේවතාවියෙකුට කල්පනා වෙනවා බුදුරජාණන් වහන්සේට දැන් මොනවද දානයට වළඳන්න තිබෙන්නේ? තපස්සු භල්ලුක වෙළෙඳ දෙබෑයෝ එතැනට ආසන්නව වෙළෙදාමේ යනවා. අර දේවතාවිය බැලුවා මේ යන දෙන්නා කවුද? පුදුමයට ඒ පෙර ජීවිතයේ ඇයගේ පුතාලා දෙදෙනා. මගේ දරුවන්ට අනුග්‍රහ කරන්න ඕන කියා ඇය අධිෂ්ඨාන කළා කරත්ත ටික නො සෙල්වෙන්න. අර දෙවිදුව එක් අයෙකුගේ ඇඟට ඇවිත් කියනවා පින්වත ඔබට අමනුස්ස දෝසයක් නැහැ. නාගයෝ දෙවියෝ කිපිලත් නැහැ. ඔබට මේ දේ කළේ පිනක් රැස්කර ගැනීම පිණිසයි. මෙතැනින් එහා පැත්තේ යම් තැනක ලෝකයට පහළ වූ මහා මුණිවරයෙක් ඉන්නවා. ඒ මුණිවරයාණන් වහන්සේට දානය පූජා කර ගන්න. ඒ දෙදෙනා සසරේ ප්‍රාර්ථනා කර තිබෙනවා බුදු කෙනෙකුට මුල්ම දානය පූජා කරන්න ඕන කියා. විළඳ කුඩු කර මීපැණි කවලම්කර ගුලි හදා භාජනයකට දාගෙන අරගෙන ගියා. ඒ අය දන්නේ නැහැ මේ බුදු කෙනෙක්, මේ තුන් ලොවටම සෙත සලසන මහා මුණිවරයා බව. කෝටි ප්‍රකෝටි ගණනක් සසරින් මුදවන අමෘතය දන්දෙන ශාන්තිනායකයාණන් බව දන්නේ නැහැ. දෙවියන්ට, බඹුන්ට, නාගයන්ට මේ වගේ දානයක් පූජා කර ගන්නට බැරිබව ඔහුන් දන්නේ නැහැ. පිනයි මේ සියල්ල මෙහෙයවන්නේ. තථාගතයන් වහන්සේ ළඟට ගිහින් දණ ගසාගෙන කියනවා අප ඔබවහන්සේට දානය ගෙනාවා. තථාගතයන් වහන්සේ කල්පනා කරනවා මම මේ දානය මොකටද ගන්නේ? ඝටීකාර බ්‍රහ්මයා මවා දුන් පාත්තරය කැලයේ තිබෙන්නේ. සුජාතා දුන් රන් තැටිය උඩුගං බලා ගියා. දැන් කෝ පාත්තරයක් කියා සිතනවිටම ඒ මොහොතේම බුදු කෙනෙකුට පාත්තරයක් පූජා කිරීමට සංසාරයේ හතර දෙනෙක් ප්‍රාර්ථනා කරලා. ඒ හතරවරම් දෙවිවරු. ඒ හතර දෙනාගේම පින සමාන වෙලා. ඒ ක්ෂණයෙන්ම හතර පැත්තෙන් පාත්තර හතර පෙන්නුවා ස්වාමිනි, මේ පාත්තරය පිළිගන්නා සේක්වා කියා. බුදුරජාණන් වහන්සේ පාත්තර හතර පිළිගත්තා. ඒ පාත්තර හතර එක පාත්තරයක් වුණා. අදටත් ඒ පාත්තරයේ ස්ථර හතරක් තිබෙනවා කියා සඳහන් වෙනවා. එතැනින් පාත්තර ධාතුන් වහන්සේගේ ආරම්භය වෙනවා.

පාත්‍රා ධාතුන් වහන්සේ

මේ පාත්‍රා ධාතුන් වහන්සේගේ විශාල කථාවක් තිබෙනවා. නමුත් හරියටම පාත්‍රා ධාතුන් වහන්සේ තිබෙන තැන දන්නේ නැහැ. උන්වහන්සේ පාත්‍රා කිහිපයක් පාවිච්චි කර තිබෙනවා. නුවර නාථදේවාල සෑයේ පාත්‍රා ධාතුන් වහන්සේ කැබැල්ලක් තිබෙන බව කියවෙනවා. ඉන්දියාවේ සෝපාලා චෛත්‍යයේ පාත්‍රා ධාතුන් වහන්සේගේ කොටස් දහතුනක් තිබෙන බව කියවෙනවා. එයින් කොටස් දෙකක් ලංකාවට එවා තිබෙනවා.

පාත්‍රා ධාතුන් වහන්සේගේ වංශකථාවක් නැති නිසා ඒ පාත්‍රා ධාතුව ගැන විශේෂ සඳහනක් නැහැ. නමුත් අසවල් අසවල් සෑයවල් තුළ පාත්‍රා ධාතුවේ කොටස් වැඩ සිටිනවා කියා සඳහන් වෙනවා. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ පාත්‍රයට සර්වඥ ධාතුන් පුරවා සුමන සාමණේරයන් ලංකාවට වැඩම කළ පසු ඒ පාත්‍රා ධාතුව පසුව මිහින්තලය සෑයේ තැන්පත් කර තිබෙනවා.

ඒ කාලයේ සිටි රජවරු ලංකාවේ දුර්භික්ෂයක් එනවිට බුදුරජාණන් වහන්සේගේ පාත්‍රා ධාතුන් වහන්සේගේ පැන් පුරවා රතන සූත්‍රය කියමින් රටේ පැන් ඉස තිබෙනවා. රජවරු පත්තිරුවල සෙල්ලිපිවල ලියා තිබෙනවා ඉඩෝර කාලයක් ආවොත් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ප්‍රතිමාවක පාත්තරය තැන්පත් කර ඒ පාත්‍රයට පැන් පුරවා රතන සූත්‍රය කියමින් ඉසින්න කියා.

හික්කඩුවේ ශ්‍රී සුමංගල නා හිමියන්ට ලැබු පාත්‍රා ධාතුන් වහන්සේ කොටස දැනට තැන්පත්ව තිබෙන්නේ කොළඹ මාළිගාකන්ද විද්‍යොදය පිරිවෙනේ. වළගම්මා රජු සමයේ ධර්මාශෝක රජුගෙන් අපට ලැබුණ පාත්‍රා ධාතුව සොලී රට ආක්‍රමණය කළ අවස්ථාවේ අරගෙන ගිහින් තිබෙනවා. නමුත් වළගම්බා රජු නැවතත් සොලි රටට ගිහින් එම ධාතුන් වහන්සේ වඩමාගෙන ඇවිත් තිබෙනවා. අද වෙනවිට මිනිසුන්ගේ වන්දනාමාන ලබමින් උතුම් සෑයක් තුළ පාත්‍රා ධාතුන් වහන්සේ වැඩ සිටිනවා. බලන්න බුදුරජාණන් වහන්සේ දානය වැළඳූ පාත්‍රා ධාතුවේ තිබෙන ආනුභාවය. අදට ඒ පාත්‍රය දෙවි මිනිසුන්ගෙන් පිදුම් ලබනවා. එය අද්භූතයි ආශ්චර්යයි.

ගිරිහඬු සෑය

තපස්සු භල්ලුක වෙළෙඳ දෙබෑයට බුදුරජාණන් වහන්සේ කෙරෙහි පැහැදීමක් ඇතිවුණා. ස්වාමිනි ඔබ වහන්සේගේ මුව මඬල සුන්දරයි. ශාන්තයි. ඔබවහන්සේ නැවත දකින්නට නොලැබුණොත් අපට දුකක් දැනෙයි. ඔබවහන්සේ වෙනුවෙන් වන්දනා කරන්නට දෙයක් අපට තිබෙනවාද? උන්වහන්සේ ශ්‍රී හස්තයට නීලවර්ණයෙන් බැබලෙන රශ්මි දහරා විහිදෙන කේස ධාතුන් ගෙන තපස්සු භල්ලුකට දෙනවා. ඒ අය රන් සළුවකින් එය පිළිගෙන රන් කරඬුවක තැන්පත් කර මිනිසුන් ගැවසෙන්නේ නැති උස කන්දක් මුදුනක තබා මල් වලින් වසා ඔවුන් වෙළෙදාමේ ගොස් තිබෙනවා. දවසක් එතැනට ඇවිත් කරඬුව ගන්න බලද්දී කරඬුව සොලවන්න බැරිවුණා. ඔවුන් එතැන සෑයක් කරවූවා. එය ගිරිහඬු සෑයයි. ඔවුන්ට නොපෙනෙන ලෙස එතැනට ජයසේන කියා නාගයෙක් ආවා. ඒ නාගයා අර කේස ධාතුන් වහන්සේ අහුරෙන් දෙනමක් හොරෙන් අරගෙන නා ලොවට ගිහින් පුද සත්කාර කළා. අද ඒ කේස ධාතුන් දෙනම සේරුවාවිල මංගල මහා සෑයේ වැඩ ඉන්නේ.

බුදුරජාණන් වහන්සේ ජීවවමාන ව සිටිද්දී බිහිවන තුන්වන සෑය ලෙස කේස ධාතුන් නිධන් කර තිරියායේ ඉදිවූ ගිරිහඬුසෑය බිහිවෙනවා.

නයනා නිල්මිණි

පසුගිය සතියෙන් - අසිරිමත් ධාතු පුරාණය 2 කොටස බුද්ධ ශාසනයේ ඉදි වූ පළමු ස්තූප දෙක