|
බුදුරදුන් වැඩි
කැලණි පුදබිම
මහාචාර්ය
කොල්ලුපිටියේ
මහින්ද සංඝරක්ඛිත නා හිමි
වෙසක් පුන් පොහෝදාත් කැලණිය පුදබිමත් අතර ඇත්තේ අවියෝජනීය සම්බන්ධයකි. සිදුහත්
බෝසතාණන් වහන්සේගේ උප්පත්තියත් සම්බුද්ධත්වයත් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ
මහාපරිනිර්වාණයත් සිහිකරණ වෙසක් පුන් පොහෝ දවස කැලණි පුදබිම සමඟ සම්බන්ධ වන්නේ
උන්වහන්සේගේ කැලණි පුදබිමට වැඩම කිරීම වෙසක් පුන් පොහෝ දිනකම සිදු වූ නිසාය.
බුදුරජාණන් වහන්සේ තුන් වරක් ශ්‍රී ලංකාවට වැඩම කළ බව මහාවංශයේ සඳහන් වේ. එහි
සඳහන්වන අන්දමට සම්බුද්ධත්වයෙන් මාස නවයකට පසුව ලංකාවට වැඩම කළ උන්වහන්සේ මහියංගණයේ
මහානාග උද්‍යානයේදී යක්ෂයින් දමනය කර ඇත. එම ස්ථානයේ සිටි අය අතර කැලණියේ මණිඅක්ඛික
නාග රජුද සිටි බව සඳහන් කරන මහාවංශය, හෙතෙම බුදුරජුන්ගෙන් බණ අසා සරණ සීලයේ පිහිටි
බවද සිහිකරයි. භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ දෙවන ලංකාගමනය සම්බුද්ධත්වයෙන් පස්වැනි
වර්ෂයේදී සිදුවිය. චූලෝදර නාරජු සහ මහෝදර නා රජු අතර මිණිපළඟක් අරභයා එනම් සිහසුන
පිළිබඳ හටගත් අරගලය සමථයට පත් කිරීම සඳහා උන්වහන්සේ දෙවන වරට නාගදීපයට වැඩම කරන
ලදී. මහෝදර නා රජුගේ සහෝදරි වූ තිරච්ඡිකා උතුරේ නාගදීපයේ කන්වඩමන් පව්වේ වාසය කළ නා
රජුට සරණ පාවා දෙන ලදී. ඇයගේ පියා විසින් එහි දී මණිපල්ලංකය, ඇයට දෙන ලදී. ඇගේ
ඇවෑමෙන් ඇගේ පුත් චූලෝදරට එයි අයිති විය. නමුත් චූලෝදරගේ මාමා වු මහෝදර ඊට විරුද්ධ
වූ බැවින් දෙපක්ෂය අතර මහා සටනකට සූදානමක් ඇති විය. ශාස්තෘන් වහන්සේ ගැටුම
වැළැක්වීමට ස්ථානයට වැඩි සේක. එහි දී ද කැලණියේ මණිඅක්ඛික නා රජුට බුදුරජාණන්
වහන්සේ හමුවිය. එහිදී සිය රාජධානිය වන කැලණියට වැඩම වන ලෙස බුදුරජාණන් වහන්සේට
ආරාධනා කළේය. ආරාධනාව පිළිගත්තත් එය ඉක්මනින් සිදුනොවු නිසා මණිඅක්ඛික නා රජු
ඉන්දියාවේ ජේතවනාරාමයට ගොස් බුදුරජාණන් වහන්සේ මුන ගැසී තම ආරාධනය නැවත සිහිපත් කරන
ලදී. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙසට බුද්ධත්වයෙන් අට වැනි වර්ෂයේදී වෙසක් පුන් පොහෝ දිනක
පන්සීයයක් රහතන් වහන්සේලා පිරිවරා කැලණියට වැඩම කළහ (මහාවංසය 1 පරිච්ඡේදය 65,68
ගාථා) මේ ගමන අනෙකුත් ගමන් අවස්ථා දෙකට වඩා වැදගත් වන්නේ උන්වහන්සේ පළමු වතාවට මේ
ලංකා භූමිය ස්පර්ශ කිරීමයි. අනෙක් අවස්ථා දෙකේදීම උන්වහන්සේ ආකාශයේ වැඩ සිටිමින්
ප්‍රාතිහාර්ය පෑම් සහ අවවාද අනුශාසනා දීම සිදුකර ඇත. එහෙත් කැලණියට වැඩමවීමේ
වැදගත්කම සනිටුහන් වන්නේ එහි දී උන්වහන්සේ කායිකව ලංකා භූමිස්පර්ශය සිදුකිරීමයි.
මෙම ගමනේදි කැලණි නදියෙන් ජලස්නානය ද කර ඇත. පූජාවලිය සඳහන් කරන අන්දමට ජලස්නානය
කරන අවස්ථාවේදී උන්වහන්සේ කැලණි ගඟ අසබඩ ශී‍්‍රපාද ලාංඡනයක්ද පිහිට වූ බවයි. “එම නා
රජුහුගේ ආරාධනාවෙන් කැලණි ගඟයට ද ඕහට පාද ලාංඡනයක් දී.” (පූජාවලිය 33 වැනි
පරිච්ඡේදය) ඉන් අනතුරුව වර්තමාන සෑය පිහිටි තැන වැඩ හිඳ මහ රහතුන් සමඟ දන් වළදා
මණිඅක්ඛික නාරජුන් ඇතුලු පිරිසට දම් දෙසූහ. මේ සිද්ධිය ශිලා ලේඛනවල මෙන්ම සාහිත්‍ය
ග්‍රන්ථවල සඳහන් කර ඇත.
 රජ මහ කැලණියේ විභීෂණ දේවාලයේ තිබි හමුවූ ටැම් ලිපියක” කැලණි රද්මහවෙහෙරැ උදකස්දා
නින්දු මගුල් දාගැබ්බහි” යන සඳහනක්, කිත්සිරිමෙවන් කැලණියේ තිබී හමුවු ටැම්’
ලිපියක” කැලණි වෙහෙරැ උදකස්දා කොට” යන ප්‍රකාශයෙත් සඳහන් වන “උදකස්දා” යන වචනය
බුදුරජාණන් වහන්සේ ජලස්නානය පිණිස පොරවන ලද ජල සාටක ධාතුව බව සෙනරත් පරණවිතාන
ශූරීහු පවසති. (ලංකා ශිලා ලිපි සංග්‍රහය. ධ්ඍ වෙළුම ධ් කොටස පිටු 1-7) එම ජලසාටකය
තැන්පත් කර ඉදිවූ දෙවන ස්තූපයක් කැලණියේ තිබූ අතර කණිෂ්ඨතිස්ස රජු එම ස්තූපයට කළ
පූජාවක් ගැන එම සෙල්ලිපියේ සඳහන් වේ. කෝට්ටේ යුගයේ රචිත සැළලිහිණි සන්දේශය ද
බුදුරජුන්ගේ ජලසාටකය තැන්පත් කළ ස්තූපයක් ගැන සඳහන් කර ඇත. “තැන කළ සිවුරු දා ගබ
වදු නොපා පිටි”මීට අමතරව එම භූමියේම බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩ සිටි රත්න වූ මණ්ඩලයෙහි
වූ මණිපල්ලංකය තැන්පත් කර පළමු ස්තූපය ඉදිකර ඇත.
ක්‍රි.පූ. තුන සහ දෙක සියවස්වල කැලණියේ ස්වාධීන රාජ්‍යයක් පැවතිණි. බෝධිවංශය,
දඹදෙණි අස්න ආදී ග්‍රන්ථවල කල්‍යාණි දේශ යන නමින් එය හඳුන්වා ඇත. මේ කාලයේ
ප්‍රාදේශීය පාලකයකු ලෙසට උත්තිය කුමරා කටයුතු කළ අතර ඔහු මණිඅක්ඛික නාරජු විසින්
ගොඩනැගු කැලණි චෛත්‍යය නැවත පිළිසකර කර ඇත. විහාර මන්දිරයක් සහ සංඝාවාසයක්ද ඉදිකර
ඇත. උත්තිය කුමරුගේ ඥාති පුත්‍රයෙකු වූ යඨාලතිස්ස පසුව පස් මහල් ප්‍රාසාදයක්
විහාරයට එක්කළ බව සඳහන් වේ. ඉන්පසු මෙහි පාලනය සිදුකර ඇත්තේ උත්තිය කුමරුගේ
මුනුබුරෙකු වූ කැලණිතිස්ස රජතුමාය. එතුමාගේ දියණිය විහාර මහාදේවිය රුහුණේ
කාවන්තිස්ස රජුගේ මහේෂිකාව බවට පත්වීමෙන් අනතුරුව කැලණි පුරවරය රෝහණයට යටත්වීය.
දුටුගැමුණු රාජ්‍ය සමයේදී කැලණි විහාරයේ පන්සීයක් පමණ භික්ෂූන් වහන්සේ විසූ බව
මහාවංශයේ 32 පරිච්ඡේදයේ සඳහන් වේ. මෙයින් ප්‍රකට වන කරුණ නම් මේ කාලයේදී කැලණි
විහාරය ප්‍රධාන භික්ෂු මධ්‍යස්ථානයක් ලෙසට පැවති බවයි. ඉන්පසුව කණිෂ්ඨතිස්ස රජතුමා
කැලණි විහාරයේ උපෝෂථාගාරයක් ඉදිකළ බව මහාවංශයේ 36 වන පරිච්ඡේදයේ සඳහන් කර ඇත. එසේම
වෝහාරිකතිස්ස රජතුමා ඡත්‍රකර්ම කරවු බව එහිම සඳහන් කර ඇත.
මින් පසුව කැලණිය ගැන වංශකතාවේ සඳහන් වන්නේ අවුරුදු නවසීයකට පසුවය.අභ්‍යන්තරික
සිවිල් යුද්ධයකදී වික්‍රමබාහු කුමාරයා විසින් මානාභරණ කුමාරයා ඇතුළු පිරිස කැලණියට
පලවා හරින ලද බව 61 වන පරිච්ඡේදයේ සඳහන් කර ඇත. එසේම මහා පරාක්‍රමබාහු සමයේ කැලණියේ
යුද හමුදාව පුහුණු කරන කඳවුරක් තිබූ බව සඳහන් කරන අතර මහා පරාක්‍රමබාහු නමැති
පින්වත් කුමරා ලබා ගැනීම සඳහා දෙමාපියන් කැලණි විහාරයට පැමිණ පිහිට පැතු බව සඳහන්
වේ. කීර්ති නිශ්ශංකමල්ල රජු කැලණි විහාරය වැඳපුදා ගැනීමට නොයෙක් වර පැමිණි බවත් එහි
නව කර්මාන්ත සඳහා වස්තු පරිත්‍යාග කළ බවත් ගල්පොත ලිපියේ සහ ප්රිති දානක මණ්ඩප
ලිපියේ සඳහන් කර ඇත. (සිංහල ශිලා ලේඛන සංග්‍රහය 11 පිට 98-123,165-178) ක්‍රි.ව.
1213 දී කාලිංග මාඝ කැලණි විහාරය විනාශ කළ අතර ඔහු පරදවා රජවන තුන්වන විජයබාහු
රජතුමා කැලණි චෛත්‍යය නැවත සාදා ස්වර්ණමය වු කොතක්ද වාහල්කඩක්ද පිළිම ගෙවල් සහ
පවුරු වළලු ආදිය ප්‍රතිසංස්කරණය කළ බව මහාවංශයේ 81 වන පරිච්ඡේදයේ සඳහන් වේ.
පූජාවලියට අනුව දෙවන පරාක්‍රමබාහු රජතුමා කැලණි විහාරයේ තිබූ පස්මහල් මහපාය,
ත්‍රිවංක පිළිමගෙය, සලපතල මළුව පිළිසකර කර නිතිපතා පූජා පැවැත්වීමට කටයුතු සංවිධානය
කළ බව සඳහන් වන අතර මහාවංශයේ 85 වන පරිච්ඡේයේ ද මෙ පිළිසකර කටයුතු ගැන සඳහන් කර ඇත.
මේ කාලයේදී විල්ගම්මුල සංඝරාජ මාහිමියන් විසින් පිහිටුවන ලද සෙල්ලිපියක
කිත්සිරිමෙවන් කැලණි විහාරය ගැන සඳහන් කරයි. දසවෙනි අළගක්කෝනාර ඇමතිවරයා විසින් එම
විහාරයේ කළ ප්‍රතිසංස්කරණ කටයුතු ගැන එහි සඳහන් වේ. මින් අදහස් වන්නේ රජ මහ කැලණිය
සහ කිත්සිරිමෙවන් කැලණිය යන උභය විහාරයම රාජ්‍යාමාත්‍යාදීන්ගේ සැළකිල්ලට සහ
වන්දනාවට පාත්‍රවූ සිද්ධස්ථාන දෙකක් ලෙසට පැවති බවයි. මෙහි කියන කිත්සිරිමෙවන් රජු
නම් මහාපරාක්‍රමබාහු රජුගේ පියා වු මානාභරණ රජුගේ සොහොයුරු වන සතර කෝරළයේ පේරාදෙණි
නුවර රජ කළ කිත්සිරිමෙවන් කුමරා බව සමහර ඉතිහාසඥයින් දක්වන අතර තවත් සමහරක් මේ
විහාර සිරිමේඝවර්ණ රජු විසින් (ක්‍රි.ව. 301-328) කරවන ලද බවත් පසුව දොළොස්වන
සියවසයේදී මුලින් සඳහන් කළ කිත්සිරිමෙවන් කුමරු විසින් පිළිසකර කරන්නට ඇති බව තවත්
මතයක් ලෙසට දක්වා ඇත. කෙසේ නමුත් මේ කාලය වන විට කැලණි විහාරයේ ගතාරා නම් මහා
පිරිවෙණක් පැවති බවත් අනාගත වංශය, බෝධිවංශය, සූර්යවංශය, සූර්යසතකය හා සඳකිඳුරු දා
කව යන ප්‍රකට ග්‍රන්ථ කීපයක් රචනා කළ ශ්‍රී පරාක්‍රමබාහු විල්ගම්මුල සංඝරාජ මහා
ස්වාමින් වහන්සේ මෙහි පරිවේණාධිපති ලෙසට කටයුතු කළ බවත් සඳහන් වේ.
කෝට්ටේ යුගය වන විට කැලණි විහාරය සහිත කැලණි පුරවරය ඉතා දියුණු සිත් ගන්නා, උසස්
තත්වයකට පත්ව තිබු බව සාහිත්‍ය සන්දේශ පෙන්වා දෙති. මහා විහාර පරම්පරාවේ ථෙරවාදි
භික්ෂූන් වහන්සේලාගේ මූලස්ථානය වශයෙන් පුද පූජා ලබන ලද්දේ කැලණි විහාරස්ථාන යයි.
ලෝකය පුරාම කැලණි විහාරයේ වටිනාකම පැතිරීගොස් තිබුණි, හය වන බුවනෙකබාහු රාජ්‍ය සමයේ
(1470) බුරුමයේ හංසවති නුවර ධම්මසෝදී රජු එම රටේ නැතිවී ගිය උසම්පදාව නැවත ස්ථාපිත
කිරීමේ අදහසින් චිතුදුත සහ රාමදුත යන ඇමැතිවරුන් දෙදෙනා සමඟ බුරුම සාමණේර පිරිසක්
ක්‍රි.ව. 1475 දී කැලණියට එවන ලදී. දෙවන වීදාගම මහාස්වාමින් වහන්සේ ප්‍රධාන සංඝයා
වහන්සේ විසින් කැලණි වෙහෙර අභියස කැලණි ගඟ බැඳි සීමාවක දී බුරුම භික්ෂූන් හතලිස්
හතර නමක් උපසම්පදාවේ පිහිටූ බව සදහන් වේ. කල්‍යාණි ශිලා ලේඛනයට අනුව නව වන
පරාක්‍රමබාහු රජු කැලණි විහාරය විහාරාංග පිළිසකර කර වත්තල මාබොල ගල්වලුතොට
ගොන්ගිතොට ආදි ප්‍රදේශ විහාර නඩත්තුව සඳහා පූජා කර ඇත. පෘතුගීසි සමය කැලණි විහාරයට
දුර්භාග්‍යය උදා කළ සමයක් ලෙසට හඳුන්වා දිය හැකිය. 1557 ධර්මපාල කුමරු දොන් ජුවන්
ධර්මපාල ලෙසට අන්‍යභක්තිකයකු වීමෙන් අනතුරුව 1555 දි විහාර භූමිය ප්‍රැන්සිස්කන්
පූජක සභාවට පවරා දෙන ලද අතර 1557 දි දියෝ ගෝද මෙලෝ කැලණි විහාරය බිඳ හෙළා ගිනිබත්
කර විහාරය සතු භූමිය වෙනත් ආගමිකයන්ට පවරා භූමිය තුළ බුදුදහම ඇදහීමද තහනම් කරන ලදී.
ලන්දේසී යුගයේ මුල්භාගයේ දී මේ තත්වය එළෙසම පැවතිණි. 1692 දී ලන්දේසින් කැලණි
විහාරයේ ආගමික කටයුතු කිරීම නැවත තහනම් කරන ලදී. නමුත් ගණන් නොගෙන දිගින් දිගට
භික්ෂූන් වහන්සේද කැලණි විහාරයට පැමිණ, ආගමික කටයුතු සිදුකර ඇත. මේ ප්‍රශ්නයට
පිළිතුරක් 1767 දී ලැබුණි. සිංහල රජු කීර්ති ශී‍්‍ර රාජසිංහ රජු සතුටු කිරීමට
ලන්දේසි ආණ්ඩුකාරයා කැලණි චෛත්‍යය ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීමට අවසර දෙන ලදී. ඉන් පසුව
දෙහිගස්පේ අත්ථදස්සි තෙරුන් වහන්සේගේ මූලිකත්වයෙන් විහාර කර්මාන්ත සහ කැලණි සඟ
පරපුර ආරම්භය විය. ශිෂ්‍ය පරම්පරාවේ ආරම්භකයා පූජ්‍ය මාපිටිගම බුද්ධරක්ඛිත නා
හිමියන්ය. ඉන් අනතුරුව පුජ්‍ය මාපිටිගම ධම්මරක්ඛිත, මාපිටිගම ,සංඝරක්ඛිත නාහිමිවරු
පත්වු අතර එම නාම සහිතව විහාර පැවිදි ශිෂ්‍ය පරපුර අද දක්වා පවත්වාගෙන එනු ලබයි. මේ
කාලයේදි විහාර මන්දිරය විභීෂණ දේවාලය ,ධර්මශාලාව, පෙහොය ගෙය, මකර තොරණ සහ පන්සල්
ගෙය ඉදිවු බව සඳහන් වේ. 1927 ජනවාරි 23 වන දින හෙලෙනා විජයවර්ධන මැතිණිය විසින් සිය
ධන පරිත්‍යාගයෙන් නව විහාර මන්දිරයේ ඉදිකිරීම් ආරම්භ කරන ලද අතර 1946 දෙසැම්බර් 28
වන දින එය නිමාකොට විවෘත කරන ලදී. සොයිලියස් මෙන්දිස් නමැති ප්‍රතිභාපූර්ණ චිත්‍ර
ශිල්පියා විසින් මෙහි චිත්‍ර කර්මාන්ත සිදුකර ඇත. අද වන විට තුන් වාහල්කඩ සංඝාවාස,
දාන ශාලා, අතිරේක ශාලා, ශෛලමය පියගැට පෙළ සහ ධාතු මන්දිර ඉදිවෙමින් පවතින අතර
විහාරයට නව ආලෝකයක් ඉන් ලැබී ඇත. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ තුන් වන ලංකාගමනයෙන් පරිශුද්ධ
වු කැලණි පුදබිම කවදත් මිනිස් මනස උපශාන්තියට පත් කරවන අතර අකුසල බලවේග තුනීකර කුසල
ශක්තිය වර්ධනය කරන පුදබිමක් ලෙසට ජන හදවත් තුළ කාලාන්තරයක් පැවති බව කැලණි හෑල්ල
සනාථ කරයි.
පසන් ගෞතම මුනිඳු බුදුවී සාසනේ ලොව පැවති යේ
එසම්පත් ඇති අයද යනවා මරැව සමගින් උරුදියේ
පසන් ඇති දා කරපු පින්මයි කැටුව යන්නේ සැම දියේ
උපන්දා සිට කරපු පව් නැත වරක් වැන්දොත් කැලණියේ |
