බුද්ධ ඤාණය හා බුද්ධ ශ්‍රාවකයා
 කෝට්ටේ ශ්‍රී කල්‍යාණි සාමග්‍රි ධර්ම මහා සංඝ සභාවේ අනුනායක,
ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර
විශ්වවිද්‍යාලයේ කුලපති,
බෙල්ලන්විල රාජමහා විහාරාධිකාරී, මහාචාර්ය
බෙල්ලන්විල විමලරතන අනු නා හිමි
බුදු ගුණ, බුදු බල, බුදු මහිම තේරුම් ගැනීමට, ඉගෙනීමට විශේෂයෙන් උනන්දු විය යුතුයි.
එසේ ම ලෝකයේ ප්‍රඥා මූලික ප්‍රමුඛ ආගම වශයෙන් බුද්ධිමතුන් අතර සම්මානිත මේ ආගම
අනුගමනය කරන්නවුන් තුළ තම ශාස්තෘන් වහන්සේ පිළිබඳ විචාරවත් අවබෝධයක් තිබිය යුතුය
සූත්‍ර පිටකයට අයත් ඛුද්ධක නිකායේ පටිසම්භිදාමග්ග මහා වග්ගයට අයත් ඤාණ කතා
විස්තරයෙහි තථාගතයන් වහන්සේ සතු ඤාණ හැත්තෑ තුනක් පිළිබඳ විස්තර සඳහන් වෙනවා. අප
තෙසැත්තෑ බුද්ධ ඤාණ නමින් හඳුන්වන්නේ ඒවායි. ‘සොතාවධානෙ පඤ්ඤා සුත්මයෙ ඤාණං’ කියා
පටන් ගන්නා පළමුවන ඤාණයෙහි පටන් ‘පටිභාණ පටිසම්භිදෙ ඤාණං’ කියන ඤාණය තෙක් වන ඤාණ
හැට පහ සියලු රහතන් වහන්සේලාට ලැබෙන ඤාණයි. එනිසා ඒවා පොදුයි. සාධාරණයි, අවිශේෂයි
සියලු රහතන්වහන්සේලාට පොදු සාධාරණ අවිශේෂ ඤාණ හැට පහක් බව එයින් අප තේරුම් ගත
යුතුය.
ඉන්ද්‍රීය පරෝපරියත්ති ඤාණයේ පටන් අනාවරණ ඤාණය තෙක් ඇති ඉතිරි ඤාණ හය ලැබෙන්නේ,
තිබෙන්නේ බුදු කෙනෙකුට පමණයි. එනිසා ඒවා පුද්ගලිකයි. අසාධාරණයි. සුවිශේෂයි. මේ අනුව
බුදු කෙනෙකුටම ආවේණික අසාධාරණ, සුවිශේෂී ඤාණ හයක් ඇති බව අප දැන ගත යුතුයි. ෂඩ්
අසාධාරණය ඤාණ නමින් ධර්ම විස්තරවල දැක්වෙන්නේ ලොව කවරම රහත් කෙනෙකුටවත් නැති තථාගත
බුදුරජාණන් වහන්සේලාට ම පමණක් ඇති සුවිශේෂි බුද්ධ ඤාණ හයකි. රහතන් වහන්සේලා අතර
බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සුවිශේෂත්වය කුමක් ද සිතා මතු වන ප්‍රශ්නයට පිළිතුරු ලැබෙන්නේ
මේ ෂඩ් අසාධාරණ ඤාණය දැන ඉගෙනීමෙනි.
බෞද්ධ සාහිත්‍යයේ තථාගතයන් වහන්සේ හැඳින්වීමට යොදා තිබෙන ගුණ පද අතර අපට අසන්නට
දකින්නට ලැබෙනවා අසම, අසමසම, අප්පටිම, ඒකාතා, අදුතියෝ වැනි පද රාශියක්. මේ සියලු
පදවලින් අදහස් කරන්නේ උන්වහන්සේ තුන් ලොවම කිසිවෙකුටත් සම නොවන අසම, අසාධාරණ,
සුවිශේෂ බුද්ධ ලක්ෂණයෙන් හා ගුණයෙන් පිරී සිටින බවයි. බුද්ධ චරිතයත් බුද්ධ ධර්මයත්
විමසා බලන විට අපට ඒත්තු ගන්නට පුළුවනි.
එය වචනයට සීමා වූ කරුණක් නොවෙයි. අර්ථයෙන් ම, සත්‍යයෙන් ම, පවත්නා නිසාම අනුරූප වූ
ගැළපෙන කියමනක් බව, අසාධාරණ බුද්ධ ලක්ෂණ බුදු ගුණ එකින් එක සියල්ලක් විස්තර කිරීම
හෝ ඉදිරිපත් කිරීම අප හට කළ හැකි කාර්යයක් නොවෙයි. එනිසා තමයි එබඳු අචින්ත්‍ය
(සිතන්නට බැරි) අභව්‍ය (කියන්නට බැරි) අවෙද්‍ය (අවබෝධ කරගන්නට බැරි) බුදු ගුණ
කල්පයක් පුරා එවැනි ම බුදු කෙනෙක් වර්ණනා කළත් කල්පය ගෙවෙනවා මිස බුදු ගුණ නොගෙවෙන
බව ධර්ම ග්‍රන්ථවල සඳහන් වන්නේ, එමෙන් ම ගංගා නම් ගඟේ වැලි අවසන් කළත් මහා සාගරයේ
දිය බිඳු අවසන් කළත් බුදු ගුණ කියා නිම කළ නොහැකි බව කියා ඇත්තේ බුද්ධ ශක්තියෙහි
ඇති අසාමාන්‍ය අසාධාරණ සුවිශේෂත්වය නිසයි. ලොව කිසිම රහතන් වහන්සේ නමකටවත් නොතිබෙන,
නොලැබෙන බුදුවරයන් වහන්සේ නමකට ම පමණක් තිබෙන ලැබෙන මේ අසාධාරණ ඤාණ හය එසේ ම
උන්වහන්සේගේ සුවිශේෂත්වය මූර්තිමත් කරන බුද්ධ ශක්තියකි.
ඒ නිසා බුදුන් දැන හඳුනා ගැනීමට ආශාවක් ඕනෑකමක් ඇති සැමදෙනා විසින් ම ෂඩ් අසාධාරණ
ඤාණ වැනි සුවිශේෂ බුදු ගුණ, බුදු බල, බුදු මහිම තේරුම් ගැනීමට, ඉගෙනීමට විශේෂයෙන්
උනන්දු විය යුතුයි. එසේ ම ලෝකයේ ප්‍රඥා මූලික ප්‍රමුඛ ආගම වශයෙන් බුද්ධිමතුන් අතර
සම්මානිත මේ ආගම අනුගමනය කරන්නවුන් තුළ තම ශාස්තෘවහන්සේ පිළිබඳ විචාරවත් අවබෝධයක්
තිබිය යුතුය. උන්වහන්සේ වැඩ සිටි අවධියේ ගම් නියම්ගම් දනව් සැරිසරා වඩින විට
දායකයන් නොවන, හිතවතුන් නොවන නන්නාදුනන්නන් පවා උන්වහන්සේ පිළිබඳ ‘ඉතිපිසෝ භගවා
අරහං සම්මා සම්බුද්ධෝ’ ආදී වශයෙන් පැතිරුණු කීර්ති රාවය අස අසා කිය කියා සිත සිතා
එවැනි උතුමකුගේ දැකීමත් මහ වාසනාවක් කොට සලකා රංචු රංචු වශයෙන් ඇඳී බැඳී ගිය සැටි
අපේ පොත් පත්වල විස්තර වෙනවා. තත්ත්වය එසේ නම් බුදුන් සරණ පරායණ කොට ඇති කෙනෙක්
උන්වහන්සේ හඳුනා ගැනීමට කෙතරම් උත්සාහක්, වෑයමක්, පරිශ්‍රමයක් දැරිය යුතු ද?
බුදුරදුන් සරණ පරායණ කොට ගන්නා අපට සරණ වීමට, පිහිටවීමට, උන්වහන්සේට ඇති ශක්තිය
කුමක් ද? මහිමය කුමක් ද? කියා අප විමසිය යුතුයි. සලකා බැලිය යුතුයි. පිහිටක්
පිළිසරණක් ලබා ගත හැක්කේ ශක්තිමත් බලයක් ඇති තැනකින් මිස නැති තැනකින් නොවෙයි. එහෙම
නම් සියලු දුකින් සතුන් මිදවීමට තථාගතයන් වහන්සේට ඇති ශක්තිය කෙබඳු ද? කවරාකාර ද?
එහි සත්‍යාර්ථයේ දී තිබේ දැයි විමසා බැලීම දැන ඉගෙනනීම ඉතා වැදගත් වන කරුණක්.
මිනිස් ඉතිහාසයේ පහළ වූ මහා ප්‍රාඥයන් වහන්සේ වන බුදුරජාණන් වහන්සේ ලෝකවාසීන්ට
යථාර්ථය දැක්වීමට සමත් වූයේ උන්වහන්සේ පසක් කළ තෙසැත්තෑ ඤාණ සම්භාරය නිසයි. මෙයින්
ඤාණ හැට හතක් ම රහත් බව පසක් කරන කවරම ශ්‍රාවකයෙකුට වූවත් සාධාරණය. එම තත්ත්වයත්
ඉක්මවා ගිය බුදුරජාණන් වහන්සේට අන් කිසිවෙකුටත් සාධාරණය නොව අසාධාරණ ඤාණ හයක් වන බව
මුලින් සඳහන් කෙළෙමු. මෙම ලිපියෙන් අප අදහස් කරන්නේ එහි සියලු ඤාණ විස්තර කිරීම නොව
ෂඩ් අසාධාරණ ඤාණ ඇතුළත් ඉන්ද්‍රීය පරෝපරියත්ති ඤාණය ගැන ගැඹුරින් විභාග කර බැලීමයි.
පටිසම්භිදා මග්ගයෙහි එය විස්තර කර ඇත්තේ මෙසේයි.
“තථාගතයන් වහන්සේගේ ඉන්ද්‍රීය පරෝපරියත්ති ඤාණය කුමක් ද? තථාගතයන් වහන්සේ මේ
ලෝකයෙහි අල්පරජස්ක – මහාරජස්ක ක සත්ත්වයන්, තියුණු ඉන්ද්‍රීය ඇති, මෘදු ඉන්ද්‍රීය
ඇති සත්ත්වයන්, හොඳ ආකාර ඇති නරක ආකාර ඇති සත්වයන්, පහසුවෙන් කරුණු අවබෝධ කරවිය
නොහැකි සත්වයන්, ලෝක වජ්ජයෙහි බිය දන්නා සුලු ලෝක වජ්ජයෙහි බිය නොදන්නා සුලු
සත්වයන් දනිති. මෙම තථාගතයන් වහන්සේගේ ඉන්ද්‍රීය පරොපරියත්ත ඤාණයයි”
මෙයින් පැහැදිලි කරන්නේ ඉන්ද්‍රීය පරොපරියත්ති ඤාණයයි. එම ඤාණයේ ස්වභාවයත් කාර්යයත්
මෙම විස්තරයෙන් මනාව එළිදරව් කොට තිබෙනවා. ඒ අනුව තවදුරටත් එය මෙසේ විමසා බැලිය
හැකි ය. බුදු දහමේ ඉන්ද්‍රීය ධර්ම විසි දෙකක් උගන්වා තිබෙනවා. එයින් මෙතැනට අදාළ
වන්නේ ඉන්ද්‍රීය ධර්ම පහක් පමණයි. සද්ධා, සති, වීර්ය, සමාධි, පඤ්ඤා යන පහයි. ඒ බුදු
දහමේ උගන්වන ලෝකයේ යථා ස්වභාවය දුකයි. මේ පොදු දුක දුරලීමට මඟ පෙන්වීම බුද්ධ ධර්මයේ
පරමාර්ථයයි. බුදු සරණින් දම් සරණින් නිවී සැනසීමට අපේක්ෂා කරන බලාපොරොත්තු වන
මිනිසාට ඇසුරු කළ යුතු, වැඩිය යුතු, දියුණු කළ යුතු, ප්‍රමුඛ ප්‍රධාන ධර්ම පහක්
තිබෙනවා. ඒ පහ තමයි මේ සද්ධා, සති, වීර්ය, සමාධි, පඤ්ඤා කියන ධර්ම පහ. ඉන්ද්‍රීය
ධර්ම යන වචනයේ තේරුම අධිපති, නායක, ප්‍රමුඛ, පුරෝගාමී කියන එකයි. නිවන නමින්
හඳුන්වන දුක්ඛ නිරෝධය හෙවත් නිවන පසක් කිරීම සඳහා බුදුසරණ, දම්සරණ පතන මිනිසා
විසින් ඒ සඳහා අනිවාර්යයෙන් ආධිපත්‍යය දරන, ප්‍රමුඛත්වය දරන, නායකත්වය දරන, පෙරමුණ
ගන්නා පුරෝගාමී ධර්මයක් වන සද්ධා, සති, වීර්ය, සමාධි, පඤ්ඤා යන කරුණු පහ ඇසුරු කළ
යුතුයි. වැඩි දියුණු කළ යුතුයි. බහුල කළ යුතුයි. එය බෞද්ධ ශික්ෂාවයි. නායකත්වයෙහි
ලා සැලකෙන මේ පිළිවෙත ධර්මවලින් සිදුවන්නේ දුකට පත්කොට නිවනට පටහැනි අශ්‍රද්ධාදි
විරුද්ධ ධර්ම මැඩපැවැත්වීම, යටපත් කිරීම, සහමුලින් නසා වනසා දැමීමයි. එබැවින් නිවන්
පසක් කරන තුරු සතර භූමියෙහි ම මේ ආධිපත්‍යය, නායකත්වය, පුරෝගාමීත්වය තිබිය
යුතුවෙයි. දැන් ඉන්ද්‍රීය යන වචනයේ තේරුමත් ඉන් අදහස් කළ දේත්, එහි කාර්යයත්
පැහැදිලි වන්නට ඇතැයි සිතමි.
පරෝපරියත්ති යන වචනය තේරුම් ගැනීමට ඊළඟට සලකා බලමු. පරෝපරියත්ති කියන්නේ පරභාවය සහ
අපරභාවයයි. පරභාවය කියන්නේ වෘද්ධියයි. එනම් දියුණුවයි. අපරභාවය නම් හානියකි. එනම්
පිරිහීමයි. තවත් විධියකින් තේරුම් කළ හොත් ශ්‍රද්ධාදිය කෙතරම් අලාමක ද, ලාමක ද, යන
යථා තත්ත්වයයි. ඇති තතුයි, තත් වූ පරිද්දයි. දැන් ඉන්ද්‍රීය පරොපරියත්ති කියන්නේ
ශ්‍රද්ධාදියෙහි උසස් පහත් බව කියා අපට තේරුම් ගැනීමට පුළුවනි. ඤාණ නම් ප්‍රඥාවයි.
යථා තත්ත්වයෙන් ඇති සැටියෙන් අවිපරිතව දැකීම ඤාණයයි. අවබෝධයයි. දැනීම, දැනීම
ඤාණයයි. මේ අනුව ඉන්ද්‍රීය පරෝපරියත්ති ඤාණ කියන්නේ නිවන් පසක් කිරීමට ඇසුරු කළ
යුතු, වැඩිය යුතු, පුහුණු කළ යුතු පුරෝගාමී ප්‍රමුඛ අධිපති ධර්ම වශයෙන් දැක්වූ
ශ්‍රද්ධා, සති, වීර්ය, සමාධි, ප්‍රඥා යන ධර්ම කෙතරම් උසස් පහත් තත්ත්වයක පවතින්නේ ද
කියා යථා තත්ත්වයෙන් ඇති සැටියෙන් තත් වූ පරිද්දෙන් දන්නා ඤාණයයි. මෙය බුදුරජාණන්
වහන්සේට ම මිස ඉන් මෙපිට කිසිවෙකුටත් නොලැබෙන, නොතිබෙන අසාධාරණ ඤාණයක් ලෙස සඳහන්
වෙනවා.
මෙම ලිපියේ ඉතිරි කොටස බිනර අව අටවක ඔක්තෝබර් 04 වනදා පත්‍රයේ පලවේ. |
පසෙලාස්වක
අව
අටවක
අමාවක
පුර
අටවක