කොළඹ ආනන්ද විද්‍යාලයේ හිටපු සහකාර විදුහල්පති,
ශාස්ත්‍රපති
අතපත්තුකන්දේ ආනන්ද හිමි

ඇසළ උත්සවයේ අතීතය බුද්ධ කාලයටත් පෙර දවස තෙක් දිවයන්නකි. තොරතුරු අනුව දඹදිව මෙවැනි උත්සවයක් පැවති බවට නොයෙක් සාක්ෂි දක්නට ලැබේ. ඉන්දියාවේ පැවති බොහෝ දෑ ලංකාව කෙරෙහි බලපාන ලද ආකාරයද ඉතා ප්‍රකටය. අනුරාධපුර යුගයේදී ඇසළ උළෙල සාමාන්‍ය සැණකෙළියක ස්වරුපයෙන් පැවති බවටද තොරතුරු දක්නට ලැබේ. පසු කාලීනව බුදු දහමේ බලපෑම් මත එය බෞද්ධ ආගමික ස්වරූපයක් ගන්නා අයුරු දක්නට ලැබේ. ඒ අනුව ශ්‍රී දන්ත ධාතුන් වහන්සේ මුල් කරගෙන දළදා පූජෝත්සවයක් ලෙස මුළුමනින්ම ආගමික ස්වරූපයකින් මෙය සිදු කොට ඇත. කාලයාගේ ඇවෑමෙන් තත්කාලීන රජවරුන්ගේ මැදිහත්වීම නිසා දෙවියන් උදෙසා කෙරෙන උපහාර පූජාවක් වශයෙන් දේවාල පෙරහරද මෙයට සම්බන්ධ වන්නට ඇතැයි සිතිය හැකිය. කෙසේ නමුත් හිංසා සහගත ස්වරූපයත් හා හුදු විනෝදාත්මක ස්වරූපයටත් මුළුමනින්ම ඉවත්ව බුදු දහමේ බලපෑම මත ඇසළ උත්සවය ,ඇසළ පෙරහර බවට පත්වූ බව කිව හැකිය. ශ්‍රී ලාංකික ජනතාව මෙයින් අවිහිංසක වින්දනයක් හා ආගමික ආස්වාදයක් ලබා ගන්නා ලදී. මුළු වසර පුරා දෛනික කටයුතු වලින් ඔද්දල් වුණූ සිත් සතන් පී‍්‍රනනය තුළින් ඇසළ උත්සවය බෞද්ධ ජන ජීවිතයට මහත් අස්වැසිල්ලක් ගෙන දුන්නාට සැකයක් නැත.

පුරාණයේ පටන් ශ්‍රී ලංකාවේ පැවත එන ඇසළ උත්සව,ඇසළ පෙරහර රාශියකි. මහනුවර, දෙවිනුවර, කතරගම, රත්නපුර යනාදී ඓතිහාසික සිද්ධස්ථාන වල පැවැත්වෙන ඇසළ උත්සව ඒ අතර ප්‍රධාන තැනක් ගනී. මේ හැරෙන්නට බෙල්ලන්විල ආදි කොට මෙරට නොයෙක් ප්‍රදේශවල විවිධ තරාතිරම් වලින් ආරම්භ කොට පවත්වාගෙන යනු ලබන ඇසළ පෙරහර රාශියක් ඇති බව ප්‍රකටය.

මෙම පෙරහර පුණ්‍යොත්සව එහි පැරුණි සම්ප්‍රදායන් නොඉක්මවමින් පවත්වාගෙනයාම ඉතා වැදගත් කාර්යයකි. පුද සිරිත් ඉටු කිරීම් වශයෙන් පවත්වනු ලබන මෙම පෙරහර උත්සව තුළින් පොදු ජනතාව ලබනුයේ මහත් මානසික ශාන්තියකි. එකට එක්ව සාමූහික ක්‍රියාදාමයක් වශයෙන් සිදු කරන මෙම පූජෝත්සව නිසා ගොඩනැගෙන මානව හිතවාදි ස්වරූපය ඉතා වැදගත්ය. අඛණ්ඩව රැකගන්නා සිරිත් විරිත් නිසා අපගේ ජාතික අනන්‍යතාවයටද මහත් පිටුවහලක් ලැබේ. විශේෂයෙන්ම පෙරහර පූජෝත්සව සඳහා මූලික දායකත්වය දෙන පාරම්පරික දේශීය නැටුම් කලාව සුරක්ෂිත වීමට හා පෝෂණයටද මහත් පිටුවහලක් මෙයින් ලබාදේ. අපේ සංස්කෘතිය, අපේ කලාව, කෙතරම් උසස් වුවද ඒවා ප්‍රදර්ශනය සඳහා වේදිකාවක් නොලැබේ නම් කලාකරුවා දිරිමත් නොවේ. ඒ සඳහා මෙබඳු ඇසළ පෙරහර උත්සව හොඳ වේදිකාවක් බව සඳහන් කළ යුතුය.

මෙම උදාර පරමාර්ථ රාශියක් මුදුන් පැමිණවීම බෙල්ලන්විල ඇසළ පෙරහර පූජෝත්සවයෙන් සිදු කෙරේ. දශක හයකුත් වසර කිහිපයක් පුරා මෙම ඓතිහාසික පෙරහර ශ්‍රී ලාංකේය ජන හදවත් අමන්දානන්දයට පත්කොට ඇති බව නොරහසකි. බෙල්ලන්විල රාජමහා විහාරය ශ්‍රී ලංකාවේ ඓතිහාසික සිද්ධස්ථාන අතර ප්‍රමුඛස්ථානය ගන්නා පුණ්‍යභූමියකි. පෞරාණික දෙතිස් ඵලරුහ බෝධින් වහන්සේගේත් එම බෝ සෙවනේ පිහිටි ශී‍්‍ර විෂ්ණූු මහා දේවාලය ප්‍රධාන දේවාල සමූහයක් නිසා ලක්ෂ සංඛ්‍යාත බැතිමතුන්ට බෙල්ලන්විල, පුණ්‍ය භූමියක් මෙන්ම අභය භූමියක් බවට ද පත්ව ඇති බව කිව යුතුය. විහාරස්ථානය ජනතාවට ලෞකික හා ලොව්තුරා සැප සළසන කේන්ද්‍රස්ථානය විය යුතු බව දුරාතීතයේ සිටම භික්ෂූන් වහන්සේගේ පිළිගැනීමයි.ඒ අනුව පන්සල ආගම දහමටත්, අධ්‍යාපනයටත්, කලාවටත්, සංස්කෘතියටත්, කේන්ද්‍රීය වූ මධ්‍යස්ථානය වේ. මෙම මතයෙහි ඉතා තදින් එල්බ සිටි බෙල්ලන්විල රාජමහා විහාරාධිපතිව වැඩ සිට මීට 28 වසරකට පෙර අපවත් වී වදාළ බෙල්ලන්විල ශ්‍රී සෝමරතන නායක ස්වාමින්ද්‍රයන් වහන්සේ විසින් 1950 වර්ෂයේදි බෙල්ලන්විල ඇසළ මහා පෙරහර ආරම්භ කරන ලදහ. ඒ වන විටත් සාමාන්‍ය දුරුතු පෙරහරක් වශයෙන් කාලාන්තරයක් මුළුල්ලේ මෙම පෙරහර පැවති බව පැරැන්නන්ගෙන් අපි අසා ඇත්තෙමු. බෙල්ලන්විල විහාරස්ථානය මනාසේ දියුණූ කළ නාහිමිපාණන් වහන්සේ ඇසළ පෙරහරෙහි නිර්මාතෘවරයා වශයෙන් සිදු කළ සේවය ඉමහත්ය. නිර්මාණ කුසලතාවයෙන් හා බහුජන හිතකාමි බවෙන් යුතු අසාමාන්‍ය ක්‍රියාවලියක නිරත වූ ශී‍්‍ර සෝමරතන නාහිමිපාණන් විහාරස්ථානය සමාජ අවශ්‍යතා සපුරාලන ආයතනයක් විය යුතු බව තරයේම පිළිගන්නා ලදහ. එනිසා එයට සරිලන අධ්‍යාපනික හා සංස්කෘතික සේවා රාශියක් උන්වහන්සේ විසින් ආරම්භ කළහ. බෙල්ලන්විල ඇසළ පෙරහරද එවැන්නනි. මෙම පෙරහර නින්දගම් හා රාජකාරි ක්‍රමය මත සිදුවන්නක් නොවේ. වත්මන් සමාජ ආර්ථික රටාව දෙස බලන විට බෙල්ලන්විල පෙරහර පුරා 64 වසරකින් කල් පවත්වාගෙන ඒමට හැකිවීම ශ්‍රී සෝමරතන නාහිමියන්ගේ ඒ උදාර අධ්‍යාසයම හේතුවූවාට කිසිඳු සැකයක් නැත.

බෙල්ලන්විල ශී‍්‍ර සෝමරතන නා හිමි

බෙල්ලන්විල ධම්මරතන නා හිමි

බෙල්ලන්විල විමලරතන අනු නා හිමි

පුරා 64 වසරක් මුළුල්ලේ පවත්වාගෙන එනු ලබන බෙල්ලන්විල ඇසළ උළෙල රටේ ආරක්ෂාව පිළිබඳ අවිනිශ්චිත වකවානුවලදී පවා අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන එන ලදී. මෙවර පවත්වනු ලබන්නේ 64 වන පෙරහර පූජෝත්සවයයි. එය කිසිදු අඩුවකින් තොරව පැවැත්වීම සඳහා මේ වන විට කටයුතු සංවිධානය කොට ඇත. දශක හයක් ඉක්මවූ අඛණ්ඩව ඉතිහාසයක් ඇති මෙම මහා ඇසළ උත්සවයෙහි අපි දක්නා සුවිශේෂී තාවයක් ඇත. එනම් පෞරාණික චාරිත්‍ර විධින් නො ඉක්මවා ඒ සඳහා ප්‍රමුඛත්වයක් දී ක්‍රියා කිරීමයි. ඒ නිසා මෙය සාමාන්‍ය පෙරහර සංදර්ශනයක් නොව පෙරහර පූජෝත්සවයක් බවට පත්ව ඇති බව කිව යුතුය. ඒ අනුව මෙහි ප්‍රමුඛත්වය හිමිවන්නේ බුද්ධ වන්දනාව සඳහාය. ප්‍රථමයෙන්ම තෙරුවන් පිළිබඳ කෙරෙන උපහාරයක් වශයෙනුත් අපවත්වී වදාළ ඇසළ පෙරහර පූජෝත්සවයේ නිර්මාතෘ වන පූජ්‍යතර බෙල්ලන්විල ශී‍්‍ර සෝමරතන නාහිමිපාණන් වහන්සේට කෘතවේදිභාවය පළකිරීම සඳහා ගුණානුස්මරණ පින්කමකින් මෙහි කටයුතු ඇරඹීම 1985 වර්ෂයේ සිට අරඹන්නට යෙදුනි. වර්තමාන බෙල්ලන්විල රාජමහා විහාරාධිපති පූජ්‍ය ආචාර්ය බෙල්ලන්විල ධම්මරතන නා හිමිපාණන් වහන්සේගේත් විහාරාධිකාරි ශී‍්‍ර ජයවර්ධනපුර විශ්ව විද්‍යාලයේ කුලපති කෝට්ටේ කල්‍යාණී සාමගී‍්‍ර ධර්ම මහා සංඝසභාවේ අනුනායක අතිපූජ්‍ය මහාචාර්ය බෙල්ලන්විල විමලරතන හිමිපාණන් වහන්සේගේත් පුර්ණ අධීක්ෂණය යටතේ වසරින් වසර බෙල්ලන්විල ඇසළ පෙරහර උළෙල නව මුහුණුවරකින් යුතුව සංවිධානය කෙරේ. ගුණානුස්මරණ පින්කම් මාලාව අවසානයේදී ආරම්භ කරනු ලබන්නේ සති පිරිත් දේශනයයි. එය සැබවින්ම ධර්මයේ ආශිර්වාදය හා ආරක්ෂාව රට දැය වෙනුවෙන් ලබාදීමකි. එම සති පිරිත් දේශනාව පැවැත්වෙන අතර සුබ මොහොතින් කප් සිටුවීම සිදුකරන අතර සතිපිරිත් දේශනයේ දේවදූත පෙරහර පැවැත්වෙනුයේ ඉන් පසුවය. කුඹල් පෙරහර ගෙවදීම සිදු වන්නේද මෙදිනමය. ඉන් අනතුරුව විහාර භූමිය තුළ ගමන් ගන්නා මල් පෙරහර දින හතරක් මුළුල්ලේ පවත්වමින් රත්නත්‍රය සඳහා පූජා පවත්වා දෙවියන්ට පින් අනුමෝදන් කිරීම සිදු කරනු ලැබේ. මේ අනුව සමස්ත පෙරහරම තෙරුවන් වන්දනාවට ප්‍රමුඛත්වය දී සැකසී ඇති අයුරු විශිෂ්ටය. ඉන් අනතුරුව පාවාඩ පෙරහරේ සිට රන්සිවිලි පෙරහර හා රන්දෝලි පෙරහරේද මාලිගාවේ පෙරහර හෙවත් සර්වඥධාතුන් වහන්සේ අඩංගු සධාතුක කරඬුව පෙරටු කොටගත් ධාතු පෙරහර ඉදිරියෙන් ගමන් ගනී. දේවාභරණ රැගත් සතර මහා දේවාල වලට අයත් පෙරහර සතරකින්ද යුතුව පංච මහා පෙරහරකින් බෙල්ලන්විල ඇසළ පෙරහර සමන්විත වේ. එසේම අවසාන රන්දෝලි මහා පෙරහරින් පසුව දවල් පෙරහර හෙවත් දියකපන පෙරහර පවත්වා දිය කැපීමේ චාරිත්‍රය සිදු කොට ගරා යක් නැටුමෙන් හා දේව දානයෙන් පසු ඇසළ පෙරහර පුජෝත්සවය නිමාවට පත් කරනු ලැබේ. මෙසේ සුපුරුදු පිළිවෙලකට අනුව චාරිත්‍ර මූලික කොටගෙන ක්‍රමික ස්වරූපයකට අනුව බෙල්ලන්විල ඇසළ උළෙල මෙවරද සංවිධානය කොට තිබේ.මේ අනුව සංවිධිත වූ මෙම මහා පෙරහර මෙරට පමණක් නොව විදේශයන් හි කීර්තියට පත්ව ඇති අතර ලංකාවේ සිව් දිගින් පැමිණෙන බැතිමතුන්ගෙන් බෙල්ලන්විල පුද බිම ඇසළ උත්සව සමයෙහි පිරි ඉතිරි යන අයුරු දක්නට ලැබේ.

අපවත් වී වදාළ ශ්‍රී සෝමරතන නායක ස්වාමීන්ද්‍රයන් වහන්සේ ගුණානුස්මරණය සඳහා සිදුකරනු ලබන ප්‍රාප්ති දානමය පින්කම් මෙවර සිදු කරන ලද්දේ මහියංගන රාජමහා විහාර පූජාභූමියේදීය. අගෝස්තු මස 14 දින අරඹන ධර්ම දේශනා මාලාවකින් අනතුරුව අගෝ. 17 දින සති පිරිත් දේශනය ආරම්භ කරන ලද අතර එය අගෝ. 23 දිනෙන් අවසන් වෙයි. අගෝ. මස 23 වන දින දිවා කාලයේදි පැවැත්වෙන කුඹල් පෙරහරින් පසු මෙවර පෙරහර පූජෝත්සවයෙහි මල් පෙරහර අගෝස්තු මස 24,25,26 සහ 27 යන දිනවලදී පැවැත්වෙන අතර 28 වන දින පාවාඩ පෙරහර ද , 29 වන දින රන්සිවිලි පෙරහරද පවත්වනු ලැබේ.අගෝස්තු මස 30 වන දින රන්දෝලි මහා පෙරහර පවත්වා 31 වන දින දහවල් පෙරහරින් පසු දිය කැපීමේ චාරිත්‍රය ද එදිනම පස්වරුවේ පැවැත්වෙන ගරා යක් නැටුමෙන් හා මහා දේවදානයෙන් පසු මෙවරද බෙල්ලන්විල ඇසළ පෙරහර රටට හා දැයට ආශිර්වාද කරමින් නිමාවට පත් කෙරෙනු ඇත.