සදහම් දැනුම

ප්‍රශ්නය
නබ්වෙතං භික්ඛවෙ තුම්හාකං පතිරූපං කුලපුත්තානං සද්ධා, අගාරස්මා, අනගාරියං පබ්බජිතානං, යං තුම්හෙ. එව රූපිං කථං කථෙය්‍යථ, සන්නි පතානං වො භික්ඛවො ද්වයං කරණීයං ධම්මීවා කථා අරියොවා තුණ්හී භවොතීතී. (චූ.නි. මුඛ, වග්ග, 149 රාජසූත්‍ර)

අනුවාදය - සැදැහසිතින් ගිහිගෙයින් නික්ම සසුන්ගත කුලපුත්‍ර වූ ඔබලාට සුදුසු නොවෙයි. මහණෙනි!ඔබ යම් තැනකට ඒකරාශී වූ විට දැහැමි කථාවක්ම කථා කළයුතුමය. එසේ නොමැති නම් නිශ්ශබ්දතාවය ඉතා උතුම් ය. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දේශනා මහනීයත්වය ප්‍රකට වන එක් අවස්තාවක් නම් වරද දුටු තැන එය නිවරද කිරීම සඳහා අනුශාසනා කිරීමයි. ‘අනුත්තරං පුඤ්ඤඛෙත්තං’ උතුම් පින්කෙත නිසරුවන දැයින් වළක්වාලීම උන්වහන්සේගේ පරම අධිෂ්ඨානය විය. පැහැදිලි කරන්න.

පිළිතුරු
ධම්මපද ධර්ම ග්‍රන්ථයෙහි පහළොස් වන පුෂ්ප වර්ගයෙහි එන ගාථාපාඨයකට අනුව බෞද්ධ ශ්‍රාවක විශේෂත්වයක් වන්නේ අතිරෝචනි පඤ්ඤාය. සම්මා සම්බුද්ධ සාවකො’ ප්‍රඥාවෙන් හෙවත් නැණ නුවණ මෙහෙයවා කටයුතු කිරීමය. මේ අනුව බෞද්ධයා නැණවතෙකි. පිළිවෙත් ගරුක සුවිශේෂ ලකුණෙන් ජනසමාජය තුළ නැණ, ගුණ දෙකින් පිරිපුන් පුද්ගලයා හඳුනා ගනී.

සැවැත්නුවර ජේතවනාරාමයෙහි ‘තෙන ඛො පන සමයේන සම්බහුලානං භික්ඛුනං පච්චාභත්තං පිණ්ඩපාත පටික්කන්තානං උපට්ඨාන සාලායං සන්නිසන්නානං සන්නි පතීතානං අයමන්තරා කථා උදපාදි’ පිණ්ඩ පාතයෙන් අනතුරුව දන් වළඳා දම්සභා මණ්ඩපාගත බොහෝ භික්‍ෂූන් අතර මේ අතුරු කථාව හටගනී.

ඇවැත්නි මගධාධිපති සෙනිය බිම්බිසාර රජ හෝ පසේනදි කොසොල් රජ යන දෙරජුන් අතරෙන් කවරෙක් ද මහාධනවත් ද? භෝගවත්ද? මහත් භාණ්ඩාගාර ඇත්තෙක්ද? අතිශයින් විජයග්‍රාහී කවරෙක්ද? මහත් වූ වාහන ඇත්තෙක් වීද ආනුභාව සම්පන්න හා සෘද්ධි බල සම්පන්න තැනැත්තා කවුද? යන අතුරු කථාව අතර භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වැඩි බව සැළ කළහ.

එවිට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දුන් අවවාදය නම් පිරිස එක්රැස් වූ විට දෙලොවටම වැඩක් ඇති කථාවකම නිරත විය යුතු බවත් එසේ නොහැකි නම් උතුම් නිශ්ශබ්දතාවය ඉතා වැදගත් බවත් ය. මෙම දේශනාවෙන් බුදුරජාණන් වහන්සේ අවධාරණය කරන්නේ නිශ්ශබ්දතාවයෙහි උතුම් බවය. වඩාත් කැපීපෙනෙන්නේ, ධර්ම කථාවකින් තොරව ‘අත්තුක්කංසන පරවම්භන’ තමා උසස් කොට ආත්ම වර්ණාවක් සඳහා අනුන් ගර්හා වට චරිතඝාතනයට මං පාදන කථා නිරතුරුව පවත්වන ගිහි හා පැවිදි ශ්‍රාවක පිළිවෙත නොවන බවයි. උතුම් නිශ්ශබ්දතාවය රැකීම පුර පසළොස්වක දින සීල සමාදානය සඳහා ද ප්‍රයෝජනවත් ය.

ප්‍රශ්නය
පෙළ දහමට අනුවට සිව්වනක් පිරිස් සඳහා ගෝචර අගෝචර (සුදුසු නුසුදුසු) තත්වයන් පිළිබඳව විශේෂයෙන් අවධාරණය කොට ඇත. නිවන් මගට පිළිපන් සැදැහැවතෙක් මේ සඳහා බෙහෙවින් සැලකිය යුතු ය. පැහැදිලි කරන්න.

පිළිතුර
බඹසර විසීම සඳහා සිව්වනක් පිරිස සඳහා සාධක තුනක් දේශනා පාලියෙහි සඳහන්ව ඇත. 1. උපතිස්සය, ප්‍රථම ගෝචරය නම් වටාපිටාව හෙවත් සුදුසු මිත්‍ර සංධානයයි. හිතමිතුරු උපදේශකයන් එවැන්නන් ආශ්‍රය, නිශ්‍රය, උපනිශ්‍රය කිරීමෙන් සද්ධා, සීල, චාග, පඤ්ඤා ආදී සද්ගුණ වැඩෙයි.

ප්‍රශ්නය
ශාසනික මෙහෙවරෙහි මේ කඨින චීවර මාසයයි. මෙකල තෙචීවරිත, තීන විවරානි වැනි යෙදුම් ආරාමයන්හිදී නිතර අසන්නට ලැබේ. මෙම තෙචීවර හෙවත් තුන් සිවුර පිළිබඳව කෙටි හැඳින්වීමක් කරන්න.

පිළිතුර
බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් භික්‍ෂු භික්‍ෂුණි උභය සංඝයා විෂයෙහිම අනුදාන වදාළ තුන් සිවුර සංඝාටිය හෙවත් දෙපටසිවුර උත්තරා සංගය (උතුරු සළුව) හෙවත් තනිපට සිවුර අන්තර වාසකය හෙවත් අඳනය යන තුනෙන් සමන්විත වේ. අඳනයෙන් යටිකය වැසෙන අතර ඉතිරි සිවුරු දෙක උඩුකය වසයි. උපසම්පදා වන අවස්ථාවෙහි මේ තුන්සිවුර අත්පස තිබීම අත්‍යවශ්‍යය.

ප්‍රශ්නය
සියලු සංස්කාර ධර්මයන් ඒවායේ මූලික ලක්‍ෂණ තුනක් මගින් හඳුනාගත යුතු ය. නීති ලක්ඛණානි, එනම් අනිච්ච දුක්ඛ අනත්ත සියලු සංස්කාර ධර්මයෝ වෙනස් වෙති. විවරණය කරන්න.

පිළිතුර
සියලු සංස්කාර (හේතු, ප්‍රත්‍ය සමවායෙන්) හටගත්, සංඛත ධම්ම, අනිච්චතා දුක්ඛතා අනාත්ම තා ලක්‍ෂණ පෙරටු කොටගෙන ඇත. ත්‍රි ලක්‍ෂණ සංස්කාර පිළිබඳවය. සංඛත භාවයෙන් (හේතු + ප්‍රත්‍ය සමවායෙන්) බැහැර වූ කිසි පදාර්ථයක (වස්තුවක) ත්‍රිලක්‍ෂණය දැක්ක නොහැකි ය. අනිච්චා වත සංඛාරා සියලු සංස්කාර ධර්මයෝ නිරන්තරයෙන්ම වෙනස් වෙති. එසේ වෙනස් වන නිසා ඒ මගින් දුක් ඇති වෙයි. (යදනිච්චං තං දුක්ඛං) මිනිසුන් නිතරම මේ මාගේ ය. (එතං මම) මේ මම වෙමි (එසො අහංඅස්මි) මේ මාගේ ආත්මයයි. (එසෝ මෙ අත්තා) වශයෙන් සංස්කාර පිළිබඳව මමායනය කරති. යමක් දුක නම් එය අනාත්ම බව බුදු සමයෙහි ඉගැන්වෙයි. (යං දුක්ඛං තදන්තා) සංස්කාර ධර්මයන් පිළිබඳව මෙම ත්‍රිලක්‍ෂණය ආත්ම වාදය පිළිබඳ සාවද්‍ය මතයද පිටුදකී.

ප්‍රශ්නය
චත්තාරො ඝරාවාස ධම්මා ගෘහස්ථ අගාරික දිවිපෙවෙන සඳහා සද්ගුණ හතරක් බුද්ධ දේශනාවෙහි දැක්වේ. එම සද්ගුණ මොනවාද?

පිළිතුර
ගෘහස්ථ දිවිය සරුබිමක් සඳහා මෙම පිළිවෙත් අවශ්‍යයෙන්ම රැකිය යුතු ය. ඒවා නම් සත්‍යය, දමනය (ඉන්ද්‍රිය) පරිත්‍යාගය, ඉවසීම, යන පිළිවෙත් හතර දක්වා ඇත. ගිහි වත පුරන්නෙකුට මේ කරුණු සතර ඇත්නම් පාරලෞකිකය සැපයද ඒකාන්තය.

ප්‍රශ්නය
දෙව් මිනිසුන් සහිත ලෝකයේ ගුණ දහම් සතරක් මත සමෘද්ධිය පවත්නා බව පෙළ දහමෙහි සඳහන්ව ඇත. මෙම ගුණ දහම් මොනවාද?

පිළිතුර
ජීවිත සමෘද්ධිය පිණිස පවත්නා කරුණු හතරක් රෝද හෙවත් චක්‍ර (චත්තාරී චක්කානි) උපමා කරගනිමින් දක්වනු ලැබේ. ප්‍රථම චක්‍රය (රෝදය) නම් පතිරූපදේශ වාස නම් සුදුසු දේශයක වාසයයි. දෙවැන්න සත්පුරුෂ ආශ්‍රයයි. තුන්වැන්න තමන් නිවැරැදි පිළිවෙත්හි පිහිටුවා ගැනීමයි. එමෙන්ම පෙර කළ පින් ඇති බව, පුබ්බේච කත පුඤ්ඤතා, පුද්ගල අභිවෘද්ධිය සඳහා සිව්වන චක්‍රය වශයෙන් අවශ්‍යය.

මේ චක්‍ර සතර යහපත්ව පවතී නම් සකසුරුවම් රථයක් සේ පුද්ගල දියුණු මාවතේ පෙරටම ගමන් කරනු ඇත.

ප්‍රශ්නය
මේ චීවර මාසයයි. වස්සාන කාලය ඉකුත්ව ඉළඹෙන ‘චීවර මාසය’ සෑම විහාරස්ථානයකම පිරිත් දේශනා හා දානමය පින්කම් පමණක් නොව කඨින පෙරහර වශයෙන් සැලකෙන සංස්කෘතිමය අංගයද එකතු වී ඇත. මෙහිදී පිරිත් දේශනාව ආරම්භයෙහිදී ‘චතුමධුර’ නමින් හැඳින්වෙන ගිලන්පස් පූජාවක් පැවැත්වීම බොහෝ සැදැහැතියන්ගේ ආවේණික සිරිතකි. ‘චතු මධුර’ වශයෙන් සැලකෙන ද්‍රව්‍ය මොනවාද යන්න පැහැදිලි කරන්න.

පිළිතුර
පදාර්ථ වශයෙන් ‘මිහිරි’ රස හතරක් යන අරුතෙන් ‘චතු මධුර’ යන නාමය සකස් වී තිබේ. ඒවා නම් (මධු) මී පැණි (සප්පි) ගිතෙල් (නවනීත) වෙඬරු (සක්ඛර) හකුරු යන ද්‍රව්‍ය එකතුව “චතු මධුර’ සකස් වී ඇත. සැරියුත් මහතෙරුන් වහන්සේගේ ශිෂ්‍යයෙකු ලෙස ‘ලෝසක තිස්ස තෙරුන් පැවිදි බව ලැබී ය. මේ තෙරුන් වහන්සේ පුරාකෘත අකුසල කර්මයක් විපාක වශයෙන් කුසපුරා කිසිදිනක ආහාර නොලැබුවේ ය. සැරියුත් තෙරුන් වහන්සේ ආහාර දෙන්නට නොයෙක් වර උත්සාහ කළද නොහැකි විය. මිය යන දිනයේ සැරියුත් හිමියන් විසින් කොසොල් රජු ලවා පිළියෙළ කරගත් චතුමධුර පාත්‍රයක් තම අතින්ම ලොසක තිස්ස තෙරුන්ට පිරිනමා එය අනුභව කොට එදිනම පිරිනිවන් පෑහ.
 

ප්‍රශ්නය
පෙළ දහමට අනුව සද්ගුණවතෙකු සතු ගුණ ධර්ම මොනවාද යන්න පැහැදිලි කරන්න.

පිළිතුර
ධනය සම්පතකි. එය හුදෙක් භෞතික වූවක්ම නොව බුදු දහමට අනුව දැහැමි සම්පත් පහක් එකතුව පංචධනානි සද්ගුණවත් ධනවතෙකු හඳුනාගත හැකි ය.

එම ගුණ දහම් නම් (සද්ධාව) ශ්‍රද්ධා ධනය (සීල) ශීල ධනය( සුත) උගත්කම (චාග) පරිත්‍යාගය (පඤ්ඤා) ප්‍රඥාව.
 

ප්‍රශ්නය
බෞද්ධ ශ්‍රාවක හැමකෙනෙකුම (සිව්වණක් පිරිස) නිතර මෙනෙහි කළ යුතු (අභිණ්හං පච්චවෙක්ඛිතබ්බ) ධර්ම කරුණු පහක් බුදුරදුන් විසින් දේශනා වලදී සඳහන් කොට ඇත. වර්තමානයෙහිදී වූවද මෙබඳු සිහි ගැන්වීම් කායික හා මානසික සුවය සඳහා බෙහෙවින් ඉවහල් වනු ඇත. මෙම නිතර සිහිගැන්විය යුතු ධර්මතා මොනවාද?

පිළිතුර
පෙළ දහමෙහි (අ.නි. 111) පංච අභිණ්හං පච්ච වෙක්ඛිතබ්බං යනුවෙන් ධර්ම කරුණු පහක් සඳහන්ව ඇත. එනම් (අහං ජාති ධම්මොම්භි) මම උපත උරුමව සිටිමි. (ව්‍යාධි ධම්මොම්හි) රෝගී බව උරුම කොට ඇත. (මරණ ධම්මොම්හි) මරණය උරුම කොට ඇත.

(පියේහි විප්පයොහො) පි‍්‍රයයන්ගෙන් වෙන්වීම (කම්ම පටිසරණෝ) කළ්‍යාණං වා පාපකංවා) යහපත් හෝ අයහපත් කර්මය උරුම කොට ඇත්තෙමි. මෙම ගුණ දහම් නිතර මෙනෙහි කිරීම ත්‍රිවිධ තෘෂ්ණාව ප්‍රහාණය සඳහා බෙහෙවින් පිටුවහලක් වනු ඇත.